του Δημήτρη Σ. Μίχα
Αν προβληματιστούμε για την επιλογή Σχολείου που θέλουμε για τα παιδιά μας ίσως η συνισταμένη των απαντήσεων που θα εισπράτταμε από μια πιθανή ομήγυρι γονέων και κηδεμόνων να ήτανε ταυτόσημη με την δική μας προσδοκία: επιθυμούμε «ενα καθ’ όλα ανθρώπινο Σχολείο».
Και αν απαγκιστρωθούμε από ορισμούς του τύπου: «Σχολείο είναι ο χώρος όπου παρέχεται ένα σύστημα αγωγής που έχει ως σκοπό να διαμορφώσει προσωπικότητες αυθύπαρκτες, ελεύθερες και ολοκληρωμένες, ικανές να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της σύγχρονης πραγματικότητας», θα το συμπυκνώναμε σε «ένα ιδανικό σχολείο» που θα εξυπηρετούσε με τον λειτουργικότερο τρόπο τον παιδαγωγικό του στόχο και θα ήταν ελκυστικό για τα παιδιά μας.
Αυτό για τους περισσότερο ψαγμένους θα είχε ως προμετωπίδα: το «Ποιοτικό – αποτελεσματικό» Σχολείο. Η ποιότητα δε όσο σχετική έννοια και αν θεωρείται, σε μια σχολική μονάδα συγκεκριμενοποιείται σε τρείς κυρίως μορφές:
Ι. Την Υλικοτεχνική της υποδομή, με κατάλληλο και ασφαλές προαύλιο χώρο πληρούμενος με όλες τις προϋποθέσεις υγιεινής · ευάερες και ευήλιες αίθουσες διδασκαλίας και προβλεπόμενοι εκπαιδευτικοί χώροι άθλησης, αμφιθεάτρου, βιβλιοθήκης, διαφόρων εργαστηρίων και με τον απαραίτητο πλέον εκπαιδευτικό τεχνικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. κ.λπ.
ΙΙ. Με πληρότητα εκπαιδευτικού προσωπικούμε όλες τις γνωστικές ειδικότητες με την ευχή να εκφράζουν όχι μόνο την γνωστική κατάρτιση αλλά και τις παιδαγωγικές εκείνες μεθόδους που θα εμπνέουν ως δάσκαλοι και δεν θα εγκλωβιστούν ως «εκπαιδευτικοί διεκπεραίωσης» ενός μονότονου ωρολογίου προγράμματος. Το Σχολείο να αναγνωρίζεται για την Αποτελεσματικότητά του με επιτυχίες των μαθητών του στα ανώτερα και ανώτατα ιδρύματα της χώρας αλλά και για το ήθος των παιδιών ικανά να προσαρμοστούν στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι όμως παραδεκτό ότι η «πληροφορία» και η αποσματική μαθησιακή γνώση δεν αρκεί καθόλου προς τον σκοπό αυτό, ή για να είμαστε ακριβείς εν μέρει ικανοποιεί μόνο το πρώτο «εξεταστικό» μέρος.
Το Σχολείο που δεν εκφράζει παιδεία με πολιτιστική ταυτότητα δική του και δεν διαμορφώνει πολίτες με ευθύνη και συνείδηση είναι χωρίς όραμα… και αχρείαστο, μας έλεγε ο καθηγητής της παιδαγωγικής στο πανεπιστήμιο Ιωάννης Μαρκαντώνης.
ΙΙΙ. Με ένα οικείο, φιλόξενο και ασφαλές περιβάλλον, το πνεύμα του οποίου θα βοηθήσει την κοινωνικοποίηση των μαθητών στις ανθρωπιστικές αρχές της ευγενούς άμιλλας, φίλιων και πνευματικών δεσμών μεταξύ τους και με πλήρη εξοβελισμό οποιασδήποτε βίαιης και παραβατικής συμπεριφοράς.
Δυστυχώς όμως η πραγματικότητα είναι θλιβερή. Σε πολλά σχολεία ο προαύλιος χώρος μοιάζει με τσιμεντένια μικρή περίκλειστη αυλή. Λειτουργικές αίθουσες εκδηλώσεων, εορτών, ομιλιών, παρουσιάσεων, … θεατρικής αγωγής, εργαστηρίων…, δεν υπάρχουν. Πολλοί Διευθυντές – των τυπικών προσόντων – είναι διεκπεραιωτές εγγράφων, χωρίς όραμα, χωρίς πνευματική πρόσθετη παιδευτική πολιτική ή χωρίς πολιτιστικά ενδιαφέροντα πέραν μιας σχολικής γιορτής ή της … πενθημέρου εκδρομής των τελειοφοίτων.
Οι καθηγητές στην πλειοψηφία χωρίς παιδαγωγική κατάρτιση και με ένα βοήθημα υπό μάλης θεωρούν ότι εκπληρώνουν το διδακτικό τους καθήκον. Φυσικά υπάρχουν και εξαίρετοι φωτεινοί άνθρωποι οι οποίοι όμως δεν διασώζουν την διαπιστωμένη παρακμιακή εικόνα. Ύπάρχουν μάλιστα και μερικοί τελείως ακατάλληλοι (ευτυχώς λίγοι, αλλά αμαυρώνουν όλη την σχολική κοινότητα) με προσωπικά τους πάθη και προβλήματα, ανίκανοι να διαχειριστούν την σχολική τάξη. Η Πολιτεία δε δεκαετίες καθυστερεί εντελώς αδικαιολόγητα την «Αξιολόγηση» των εκπαιδευτικών, φοβούμενη το όποιο πολιτικό κόστος.
Το Σχολείο βέβαια είναι μια εικόνα της κοινωνίας και η οικονομική, πνευματική, ηθική, πολιτιστική παρακμή με την κρίση των θεσμών και κυρίως της «απαξιωμένης οικογένειας» θα φανή και στην σχολική Μονάδα. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και γονείς που «ξεφορτώνουν» τα παιδιά τους εκεί, χωρίς να δείχνουν άλλο ενδιαφέρον για αυτά, αλλά έχεις την ελπίδα πως το σχολείο θα καλύψει «κάπως» το κενό ηρεμίας, φιλίας, αγάπης και ενδιαφέροντος που τους λείπει. Το να ακούς ειδησιογραφικά για συμμορίες ανηλίκων με δωδεκάχρονους- δεκαπεντάχρονους, ε ναι τότε κάτι πάει πολύ στραβά ως τύπος, ουσία και νόημα στο λειτουργούν σήμερα σχολείο και εννοείται πρέπει να αλλάξουν πολλά και στον τρόπο λειτουργίας του.
Πώς όμως θα μεταμορφωθή ένας χώρος θεσπισμένος να χαρίζει δημιουργικό φως στα παιδιά μας, όταν όλα τα κόμματα όποτε βρίσκονται κυρίως στην αντιπολίτευση κρατούν έναν δαυλό για να κάψουν - ως «συντηρητικό» δήθεν - ό,τι συμβάλλει στην ευρυθμία, ευταξία και προπάντων στην ανθρωπιστική παιδεία Αγαθού, Ωραίου, Ανθρωπιάς; Ξεχνάνε πως ο Γ. Ράλλης την κατήργησε για να επιβάλλει το τεχνοκρατικό σχολείο των δεσμών; Επί της «πεφωτισμένης» θητείας του δεν καταργήθηκαν τα αρχαία Ελληνικά (η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που το «διέπραξε» και μάλιστα στην κοιτίδα τους) με ό,τι αρνητική συνέπεια προέκυψε από την απουσία των διαχρονικών αξιών από τα σχολεία και τις διαχρονικές αξίες που κουβαλούσε το πνεύμα της κλασσικής παιδείας;
Ο άκρατος λαϊκισμός και η αμετροεπής δημαγωγία του Α. Παπανδρέου δεν επέβαλλε εκτός από την κατάργηση του πολυτονικού και τον άκρατο κομματισμό στα σχολεία (ακόμη και στα διδακτικά βιβλία) με το «αναφαίρετο δικαίωμα διεκδικήσεων(;;) μέσω των … καταλήψεων»; Ξεχνάμε την «παροχολογία απαιδευσίας» του Γ. Αρσένη με την ευχέρεια στον μαθητή να περνά την τάξη με 6-7 μαθήματα κάτω από την βάσι αρκεί να έβγαζε γενικό βαθμό εννέα και μισό (9,5!!); Ξεχνάμε τις επακόλουθες «μεταρρυθμίσεις» ανα τριετία- τετραετία όλων των κυβερνήσεων εξουσίας χωρίς βασικό προσανατολισμό και παιδαγωγικό στόχο; Γλώσσα, Ιστορία, Παράδοση, Πίστη, πολιτισμός σε απαξίωση.
Όλος ο θόρυβος, εκτός από ξήλωμα, γινόταν για το εξεταστικό σύστημα των πανελληνίων εξετάσεων….χωρίς να φύγει η πίεση των καθηγητών για την κάλυψη της ύλης με παρωχημένα προγράμματα διδασκαλίας και να μένει σταθερό το άγχος των μαθητών για τα μαθήματα…μαζί με εκείνα …του Φροντιστηρίου!! Ένα σύστημα που ακόμη συνδέει άμεσα το Λύκειο με το Πανεπιστήμιο. Ο ελεύθερος χρόνος δε…μηδενικός. Παιδεία: ανταγωνιστική- βαθμοθηρική- χρησιμοθηρική… και μάλλον αδιέξοδη με πτυχιούχους άνεργους!
Βρισκόμαστε στο 2022 και σε λίγο ανοίγουν τα Σχολεία της πατρίδος μας για την νέα σχολική χρονιά. Όλοι οι φορείς που σχετίζονται με το σχολείο: εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθηταί έχουν δικαίωμα να ονειρεύονται ένα «Ανθρώπινο- Ελκυστικό Σχολείο». Η Πολιτεία να το έχει όραμα γιατί η προκοπή της θα προκύπτει από την ποιότητα της παρεχομένης παιδείας. Γνωρίζει λοιπόν ότι ο Σχολικός χώρος είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε εκπαιδευτικού συστήματος και θεμέλιο οποιασδήποτε εκπαιδευτικής πραγματικότητας, γι’ αυτό οφείλει να καταβάλλει κάθε προσπάθεια και σχεδιασμό για να οργανώσει την σχολική καθημερινότητα των μαθητών μας με τέτοιες συνθήκες που να τους αγγίζει ψυχικά και να τους γεμίζει συναισθηματικά ώστε να λειτουργούν σ’ αυτό ως ο δικός τους οικείος χώρος.
Στο σχολικό περιβάλλοντο παιδί να αισθάνεται μέλος μιας ευρύτερης πνευματικής οικογένειας όπου ο Δ/ντής, τα μέλη του Συλλόγου (ως δάσκαλοι και παιδαγωγοί) να δείχνουν ειλικρινές ενδιαφέρον, ανυπόκριτη αγάπη, συνέργεια και μετοχή όχι μόνο στα γνωστικά – διδακτικά καθήκοντα αλλά διάθεση συνομιλίας και προσφοράς και σε εξατομικευμένα θέματα. Σ΄ αυτό θα συνέβαλλε πολύ και ένα γραφείο ψυχολογικής στήριξης μέσα στην Σχολική Μονάδα που πιθανόν να ειρήνευε την ψυχή κάποιου μαθητού και να έδινε κατευθύνσεις σε θέματα δυσλεξίας, σε οικογενειακά προβλήματα επικοινωνίας, προσωπικών σχέσεων κ.λπ.
Να διαμορφωθούν εκείνες οι συνθήκες που το σχολείο θα εμπνέει και θα μεταδίδει στα παιδιά την αίσθηση ότι το περιβάλλον του είναι από κάθε πλευρά φιλόξενο, να τους αποπνέει ζεστασιά, να βιώνουν απόλυτα ασφαλείς την χαρά της παρέας, να επικοινωνούν και να εκφράζονται, να ενεργούν και να μετέχουν μεταξύ τους με φίλια αισθήματα .
Να ενεργοποιηθή περισσότερο ο γονέας με το σχολείο όχι φυσικά στην διοίκησή του, αλλά σε παιδαγωγική διαλεκτική επικοινωνία για πρόληψη και επίλυση θεμάτων επικοινωνίας και αγωγής για το παιδί- μαθητή.
Είναι διαπιστωμένο πώς η συνεργασία του γονέα με το σχολείο του παιδιού του θεωρείται βασικός παράγων για τη βελτίωση όχι μόνον της σχολικής επίδοσης του παιδιού, αλλά και των σχέσεων με το σχολείο και τους δασκάλους, της κοινωνικής του συμπεριφοράς και γενικότερα της κοινωνικο - συναισθηματικής του ανάπτυξης. Επίσης η σε σωστή βάση επικοινωνία με τους γονείς έχει συνδεθεί με την αύξηση της αποτελεσματικότητας και την αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης καθώς και με τη βελτίωση της αμφίδρομης συμπεριφοράς στο σπίτι μεταξύ γονέων και παιδιών αλλά και των παιδιών ύστερα με όλη την πυραμίδα του Σχολείου.
Πιστεύουμε πως ένα τέτοιο Σχολείο τουλάχιστον ως προϋποθέσεις είναι «ελκυστικό» – χωρίς να μπαίνουμε σε άλλα ζωτικά ουσιώδη θέματα (Φιλοσοφία και Σκοπός της παιδείας, Εκπαίδευση καθηγητών, Αναλυτικά προγράμματα, Εξετάσεις, Ψυχαγωγία μαθητών κ.λπ.). Προσβλέπουμε σε Ένα σχολείο που θα παρέχει με τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο γνώσεις υψηλού επιπέδου και ταυτόχρονα παιδαγωγία τέτοιας μορφής που θα συμβάλλει με τον πλέον θετικό τρόπο στην ωρίμανση της προσωπικότητας των μαθητών μας. Για να θυμηθούμε πάλι τον Μαρκαντώνη, επιθυμούμε έναΣχολείο με την δική του ξεχωριστή Ταυτότητα : Να συνθέτει όλα τα σύγχρονα ρεύματα επιστήμης και κοινωνίας δίνοντας ταυτόχρονα ευκαιρία στο παιδί να γνωρίζει και με βιωματικό τρόπο στοιχεία από τον αξιακό πλούτο της Ελληνορθοδόξου πολιτιστικής πνευματικότητας. Ταυτότητα ενός καθ’ όλα ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΥΦΩΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ.