ΝΟΝΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΑ

Τα «Διονυσιακά» είναι ελληνικό επικό ποίημα του Νόννου του Πανοπολίτη. Αποτελείται από 21.419 στίχους σε 48 βιβλία. Περιγράφει την ζωή και τον θρίαμβο του θεού Διονύσου, και κυρίως την εκστρατεία του στην Εγγύς Ανατολή και στις Ινδίες.

Οι σκηνές που περιγράφονται εκτυλίσσονται σε όλα τα τότε γνωστά μέρη της Γης.

Το κείμενο έχει σωθεί ολόκληρο σε ένα μόνο αντίγραφο, το Codex Laurentianus που κατασκευάστηκε το 1280 περίπου και αγοράστηκε το 1423 από τον Ιταλό λόγιο και βιβλιοσυλλέκτη Φραγκίσκο Φίλελφο. Η πατρότητα του αρχικού κειμένου ήταν άγνωστη μέχρι τον 15ο και 16ο αιώνα, όταν ο Άντζελο Πολιτζιάνο το 1489 και ο Γκέρχαρντ Φάλκενμπουργκ το 1569 ταξινόμησαν το έπος στα έργα του Νόννου, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδινε ο Αγαθίας στις Ιστορίες.
Η πατρότητα διαβεβαιώθηκε τελικά το 1907, όταν διασταυρώθηκε και με τον Πάπυρο του Βερολίνου. Το 1569 τυπώθηκε για πρώτη φορά στην Αμβέρσα με εκδότη τον Γκέρχαρντ Φάλκενμπουργκ, σε κείμενο ενός αντίγραφου που είχε χαρίσει ο Ιωάννης Σαμπόκι (János Zsám- boky) στον Μητροπολίτη Μονεμβασίας Αρσένιο.
Ένα άλλο χειρόγραφο καταγράφτηκε το 1444 από τον Κυριακό Αγκωνίτη στη βιβλιοθήκη του Αγίου Όρους, και το οποίο σήμερα έχει χαθεί.
Το έργο χωρίζεται σε 48 βιβλία που περιέχουν συνολικά 25.000 εξάμετρους στίχους. Πρόκειται για το  εκτενέστερο έπος της αρχαίας λογοτεχνίας. Αρχίζει με την εξιστόρηση του μύθου της αρπαγής της Ευρώπης, την μάχη του Δία με τον Τυφώνα και την μυθολογία της Βοιωτίας. Στο όγδοο βιβλίο εξιστορείται η γέννηση του Διονύσου, η οποία ακολουθείται από την νεότητα του θεού, η οποία καταλαμβάνει το 13ο μέχρι και το 24ο βιβλίο. Ακολουθεί η εκστρατεία του στην Ινδία μέχρι και το 40ό βιβλίο, και τελειώνει με την επιστροφή του στην Ευρώπη.

Ο Νόννος ο Παναπολίτης, επικός ποιητής του 5ου μ.Χ. αι., γεννήθηκε στην Πανόπολη (το σημερινό Αχμίμ της Άνω Αιγύπτου) και αναφέρεται πως έζησε στην Αλεξάνδρεια. Μολονότι ειδωλολάτρης, στο τέλος της ζωής του εκχριστιανίσθηκε και έκανε μάλιστα την παράφραση του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου. Από τα Διονυσιακά του, που θεωρείται το μεγαλύτερο έπος της αρχαιότητας (48 ραψωδίες σε 21.000 δακτυλικούς στίχους,) και έχει θέμα  την εκστρατεία του θεού Διονύσου στις Ινδίες, ξεχωρίζω μερικά σημαντικά μυθολογικά επεισόδια, εμβόλιμα στο έπος, που το διανθίζουν και το λαμπρύνουν.
Ραψωδία Α ́
Επίκληση της Μούσας• Απαγωγή της Ευρώπης. Ο Κάδμος αναζητεί την αδελφή του και συμμαχεί με τον Δία εναντίον του Τυφώνα.
Ραψωδία Β ́
Ο Κάδμος μεταμφιεσμένος ως βοσκός αποκοιμίζει τον Τυφώνα με τους ήχους της φλογέρας του. Ο Δίας επανακτά τους κεραυνούς του που του είχε κλέψει ο Τυφώνας. Ήττα του Τυφώνα και καταποντισμός του κάτω από την Αίτνα. Οι πρόσφυγες θεοί επιστρέφουν στον Όλυμπο.

Ραψωδία Γ ́
Ο Κάδμος περιπλανάται αναζητώντας την αδελφή του και φτάνει στην Σαμοθράκη. Εκεί η Αρμονία, θυγατέρα του Άρη και της Αφροδίτης εκπαιδεύεται από τις Πλειάδες. Γάμος του Κάδμου με την Αρμονία.
Ραψωδία Δ ́
Ο Κάδμος με την Αρμονία εγκαθίσταται στην Ελλάδα. Μετά από χρησμό στο Μαντείο των Δελφών σκοτώνει τον Δράκο και σπέρνει τα δόντια του, από τα οποία γεννιούνται οι Σπαρτοί.

Ραψωδία Ε ́

Ο Κάδμος και πέντε Σπαρτοί ιδρύουν τη Θήβα. Στην τελετή των γάμων του Κάδμου και της Αρμονίας παρευρίσκονται όλοι οι θεοί του Ολύμπου. Γάμος της θυγατέρας του, Αυτονόης με τον Αρισταίο. Ο γιος τους, Ακραίος μεταμορφώνεται από την Άρτεμη σε ελάφι και γίνεται θήραμα των ίδιων του των σκυλιών. Η Ινώ παντρεύεται τον Αθάμα. Αρχή της εξιστόρησης της γέννησης του Βάκχου Ζαγρέα, στην οποία η Περσεφόνη παρευρίσκεται με μορφή δράκου.

Ραψωδία ΣΤ ́
Η Δήμητρα καλεί τον Τιτάνα Αστραίο να της διαβάσει τα άστρα. Ο Αστραίος προειδοποιεί την Δήμητρα, ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί στην Περσεφόνη. Η Δήμητρα για να την προφυλάξει, κλείνει την Περσεφόνη σε μια σπηλιά που έχει για φύλακα δράκοντες. Ο Δίας όμως υπερνικάει τους δράκοντες και σμίγει με την Περσεφόνη. Από την ένωση αυτή θα γεννηθεί ο Βάκχος Ζαγρεύς,  ο οποίος λίγο μετά θα βρει βάναυσο θάνατο από έναν Τιτάνα. Ο Δίας έξαλλος από θυμό προκαλεί κατακλυσμό για να εκδικηθεί τον θάνατο του παιδιού του.

Οι Ορφικοί δέχονται για την Περσεφόνη δυo σημαντικά γεγονότα στην ζωή της: την αρπαγή από τον Πλούτωνα και τον βιασμό της από τον Δία. (Ο. Kern, OF, 58)
Στην πέμπτη και έκτη ραψωδία του Νόννου περιγράφεται ο έρωτας του Διός για την θυγατέρα του Περσεφόνη. Όταν η κοπέλα έφτασε σε ηλικία γάμου, όλοι οι άρρενες Ολύμπιοι θεοί ήταν ερωτευμένοι με αυτήν, αλλά ο Ζευς βαριά ερωτοχτυπημένος. Οι θεοί γοητευμένοι από την Περσεφόνη πρόσφεραν δώρα για το σμίξιμο μαζί της: ο Ερμής χάριζε την ράβδον του, ο Απόλλων την «εύυμνον» λύρα του, ο Άρης δόρυ, θώρακα και ασπίδα κι ο χωλός Ήφαιστος περιδέραιο ποικιλόχρωμο. Ο Ζευς όμως παράφορος για τα θέλγητρα της Κόρης και την ωραία εφηβική της μορφή, την κατασκόπευε με μάτια που έγιναν πομποί του έρωτα. Κάποια φορά είδε το πρόσωπό της, όταν εκείνη διασκέδαζε με ένα χάλκινο κάτοπτρο, και γέλαγε βλέποντας στην σκοτεινή του επιφάνεια την τέλεια απεικόνισή της. Κι όπως παρατηρούσε το «αυτοχάρακτον άγαλμα», το απεικονιζόμενο ομοίωμά της, έβλεπε την απομίμηση της ψεύτικης Περσεφόνης [1].
Την επόμενη φορά είδε το σώμα της, καθώς την παραμόνευε, γιατί η Κόρη πετώντας την σαΐτα του αργαλειού, ιδρωμένη από την ζέστη και τον κάματο, μπήκε στα νερά να δροσισθεί.
Οι Ορφικοί δέχονται για την Περσεφόνη δυo σημαντικά γεγονότα στην ζωή της: την αρπαγή από τον Πλούτωνα και τον βιασμό της από τον Δία. (Ο. Kern, OF, 58)
Κι αυτός που κυβερνούσε τον κόσμο και τον ουρανό, έσκυψε το κεφάλι μπροστά στον πόθο. (και μεδέων κόσμοιο και ούρανόν ηνιοχεύων / εις πόθον αυχένα κάμψεν ο τηλίκος•)
Άφησε την Ήρα, εγκατέλειψε την Διώνη, παράτησε την Θέμιδα, απαρνήθηκε την Λητώ κι απέρριψε τον έρωτα της Δηούς. Καημός του μέγας ο έρωτας για την Περσεφόνη. Η Δηώ (Δήμητρα) έτρεμε και φοβόταν για την θυγατέρα της, θλιβόταν και μούσκευαν οι παρειές της από ασυγκράτητα δάκρυα. Φοβόταν τους θεϊκούς μνηστήρες και περισσότερο τον Ήφαιστο, γιατί δεν ήθελε χωλό γαμπρό. Τότε σκέφτηκε να πάει στην κατοικία του Αστραίου, του προφητικού δαίμονα. Και καθώς έτρεχε, ανέμιζε η ξέπλεκη κόμη της. Την ανήγγειλε ο Εωσφόρος (Αυγερινός). Εκείνη την ώρα ο Αστραίος χάραζε γραμμές σε ένα τραπέζι καλυμμένο με σκούρα σκόνη, όπου πάνω της ζωγράφιζε, πατώντας με δύναμη το σιδερένιο ακιδωτό εργαλείο, ένα τετράγωνο και εντός του ισόπλευρον τρίγωνον. Όμως τα άφησε όλα, για να καλωσορίσει την Δήμητρα, ενώ ο προπορευόμενος Έσπερος έβαλε την θεά να καθίσει στο θρόνο κοντά στον πατέρα του. Οι άνεμοι, οι άλλοι υιοί του Αστραίου, πρόσφεραν κούπες γεμάτες νέκταρ στην θεά αλλά εκείνη αρνήθηκε να πιεί, και η απόφασή της μας θυμίζει την σκηνή στο ανάκτορο της Μετάνειρας στην Ελευσίνα, όπου η Δήμητρα παρέμενε αγέλαστη και νηστική από τροφή κι από νερό.
Στην ραψωδία του Νόννου υπάρχει μια εκπληκτική έκφραση: «μουνοτόκοι γαρ / τηλυγέτους δια παίδας αεί τρομέουσι τοκήες» («διότι οι γονείς ενός μοναδικού τέκνου, πάντοτε τρέμουν για
τα πεφιλημένα τέκνα τους»). Έτσι η Δήμητρα, τσακισμένη από θλίψη για την Περσεφόνη δεν θέλησε να πιει. Στο τέλος όμως ο Αστραίος την έπεισε κι ευθύς στρώθηκε πλούσιο τραπέζι με υπηρέτες τους τέσσερις ανέμους. Μετά το δείπνο η θλιμμένη Δήμητρα έπιασε τα γόνατα και το γένι του φιλόστοργου γέροντα, μιλώντας του για τους μνηστήρες που γυρόφερναν την κόρη της. Κι εδώ υπάρχει μια άλλη έκφραση του Νόννου αιωνόβιας χρήσης. «μαντοσύναι γαρ / ελπίσιν εσσομένησιν υποκλέπτουσιν ανίας» («γιατί οι μαντείες εξαπατούν τις στεναχώριες με μελλοντικές ελπίδες»). Τότε ο Αστραίος ρώτησε τον ακριβή χρόνο και την εποχή για την γέννηση της μοναχοκόρης, και λογάριασε με τα δάκτυλά του μετρώντας μπρος πίσω δυο φορές. Φώναξε τον βοηθό του Αστερίωνα, ο οποίος σήκωσε μια σφαίρα περασμένη σε άξονα, με το σχήμα του ουρανού και την αποτύπωση του κόσμου, και την τοποθέτησε στο κάλυμμα ενός κιβωτίου. Εκεί πήγε ο Αστραίος για να εργασθεί. Στριφογύρισε την σφαίρα στον άξονά της και κοίταξε στον Ζωδιακό κύκλο, παρατηρώντας πότε πότε τους αστέρες («απλανέας») και τους πλανήτες («αλήτας»). Στριφογυρνούσε την σφαίρα και μαζί της στροβιλίζονταν και τα τεχνητά αστέρια.
Και εξετάζοντάς τα ανακάλυψε πως η ολόγιομη Σελήνη διέσχιζε τον κυκλικό της σύνδεσμο, ενώ ο ισομερής Ήλιος βρισκόταν απέναντί της μισοκρυμμένος στο κέντρο της Γης, ώσπου μια κωνοειδής στήλη καπνού αναπήδησε από την Γη αντίκρυ από τον Ήλιο, και σκέπασε ολόκληρη την Σελήνη.
Όταν τελείωσε την εργασία του ξανάκρυψε την ανάγλυφη σφαίρα σε μια κόγχη του κιβωτίου. Κι απάντησε στην Δήμητρα που τον ρωτούσε με έναν τριπλό χρησμό: «Φιλότεκνη Δήμητρα, την ώρα που η Σελήνη θα μείνει σκοτεινή, προφυλάξου από νυμφίον άρπαγα, ληστή κρυφό της Περσεφόνης. Πριν όμως από αυτόν τον γάμο, θα δεις έναν λαθραίο σύζυγο, πανούργο, θηριώδη, δράκοντα κατά το ήμισυ, αφού βλέπω στο κέντρο της Δύσης, κοντά στην Αφροδίτη, να περπατά ο λαθραίος εραστής Άρης, ενώ πίσω τους παρατηρώ την εμφάνιση του δράκοντα. Κι εσένα θα σε ονομάσω μακαρία, γιατί σε όλον τον κόσμο θα είσαι γνωστή ως δρεπανηφόρος, θεά των λαμπρών καρπών, και σε εσένα η παρθένος Αστραία θα απλώσει το χέρι της γεμάτο στάχυα».

Όταν η θεά έφθασε στο παλάτι της, έσφιξε με χαλινάρι τον αυχένα των δύο θηρίων, στερεώνοντας γερά τα δρακοντόφιδα με λουριά. Και μόλις ετοίμασε το άρμα της, οδήγησε την
κόρη της, την καλυπτόμενη με γαλάζιο συννεφένιο κεφαλόδεσμο μακριά, για να την κρύψει. Ο Βορριάς που φυσούσε άγρια δυσκόλευε τον δρόμο της, κι αυτή ανταπαντούσε με τα χτυπήματα του μαστιγίου πάνω στην άμαξα που την έσερναν τα θηρία. Τελικώς έφθασε στην Σικελία και σε μια πέτρινη κρυψώνα έβαλε την κόρη της, ενώ για φύλακές της άφησε στις παραστάδες της πέτρινης θύρας τους δράκοντες. Όμως ο Ζευς μεταμορφωμένος σε δράκοντα τρύπωσε στην παρθενική κάμαρα. Εκεί έσμιξε με την θυγατέρα του Περσεφόνη, γεγονός που αναφέρεται και στον ορφικό ύμνο: «Ω Ευβουλέα, πολυστόχαστε, απ’ του Διός και Περσεφόνης / τ’ ανόσια πλαγιάσματα που εγεννήθης, αθάνατε θεέ» [3].
Από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Διόνυσος Ζαγρεύς, (ο μεγάλος κυνηγός) ο πρώτος Διόνυσος, το κερασφόρο βρέφος, το μόνο που κάθισε στον ουράνιο θρόνο του Διός, ο κατασπαραγμένος από τους Τιτάνες θεός. Οι Τιτάνες κατακεραυνώθηκαν από τον Δία κι από την τέφρα τους γεννήθηκε το ανθρώπινο γένος. Από τον θεό σώθηκε μόνον η πάλλουσα καρδιά του, που χρησιμοποιήθηκε για την γέννηση του δεύτερου Διονύσου. Στο θέμα του κατασπαραγμού βασίστηκε  η ορφική θεολογία για το δισυπόστατο του ανθρώπου. Το τιτανικό, δηλαδή το γήινο, και το θεϊκό, επειδή οι Τιτάνες κατασπάραξαν και έφαγαν τον Διόνυσο.

Διόνυσος και Αριάδνη
Ραψωδία Ζ ́
Ο Αιώνας συμβουλεύει τον Δία να γεννήσει έναν δεύτερο Βάκχο, τον Διόνυσο. Με την βοήθεια του βέλους του Έρωτα ο Δίας μεταμορφωμένος σε αετό πλησιάζει την λουόμενη Σεμέλη, επίσης θυγατέρα του Κάδμου.
Ραψωδία Η ́
Ο Φθόνος σπέρνει ζιζάνια στην Ήρα και Αθηνά, που ορκίζονται εκδίκηση για την μοιχεία του Δία. Η Αθηνά μεταμορφώνεται στην γριά μαμή του Κάδμου και εμφυτεύει στην Σεμέλη τον πόθο να δει τον Δία με όλη του την μεγαλοπρέπεια. Ο Δίας εκπληρώνοντας την επιθυμία της Σεμέλης εμφανίζεται με τους κεραυνούς του, με αποτέλεσμα η Σεμέλη να καεί ζωντανή. Το αγέννητο έμβρυο όμως θα σωθεί από τον θάνατο.
Ραψωδία Θ ́
Ο Δίας κρύβει το έμβρυο του Διονύσου στις σάρκες του για να τον επωάσει. Ο Διόνυσος μετά την γέννησή του θα οδηγηθεί από τον Ερμή στην Ιώ, αδελφή της Σεμέλης, και θα εκπαιδευτεί εκεί μαζί με την Μύστη. Από εκεί θα σταλεί στην Λυδία για να μεγαλώσει κοντά στην Ρέα, που θα γίνει μαμή του. Η Ήρα θα τιμωρήσει την Ιώ με παραφροσύνη, η οποία έκτοτε θα περιπλανάται στα δάση του Παρνασσού μέχρι να γιατρευτεί από τον Απόλλωνα.
Ραψωδία Ι ́
Η φοβερή εκδίκηση της Ήρας συνεχίζεται. Η Ινώ και τα παιδιά της, Λέαρχος και Μελικέρτης θα πέσουν θύμα του πατέρα τους, Αθάμα, ο οποίος μέσα στην παραφροσύνη τους θα τους σκοτώσει όλους. Στο μεταξύ ο Διόνυσος μεγαλώνει σε ειδυλλιακό βουκολικό περιβάλλον. Θα ερωτευθεί τον συνομήλικο σύντροφό του, τον Άμπελο.

Ραψωδία ΙΑ ́
Ο Άμπελος θα στολίσει έναν ταύρο και στην προσπάθειά του να τον ιππεύσει θα πέσει και
θα τραυματιστεί θανάσιμα. Ο Διόνυσος θρηνεί τον χαμό του αγαπημένου του φίλου. Ο Έρωτας μεταμορφώνεται σε Σάτυρο και για να διασκεδάσει τον Διόνυσο του διηγείται την ιστορία του Κάλαμου και του Κάρπου. Οι Ώρες και οι τέσσερις Εποχές κάνουν επίσκεψη στον Ήλιο.
Ραψωδία ΙΒ ́
Στο παλάτι του Ήλιου οι Ώρες μελετάν τα άστρα για να εξακριβώσουν το πεπρωμένο του σταφυλιού, και αποφασίζουν ότι θα είναι αφιερωμένο στον Διόνυσο. Μεταμορφώνουν τον νεκρό Άμπελο σε σταφύλι και επινοούν την παραγωγή του οίνου. Ο χορός των Σατύρων πίνει και μεθάει.
Ραψωδία ΙΓ ́
Ο Δίας διατάζει τον Διόνυσο να κάνει εκστρατεία κατά των Ινδών για να συμπεριληφθεί στον Όλυμπο. Η Ρέα στέλνει τον Κορύβαντα Πυρρίχιο να επιστρατεύσει πολεμιστές. Ακολουθεί αναλυτική αναφορά των λαών, με την πατρίδα τους και τον αρχηγό τους.
Ραψωδία ΙΔ ́
Η Ρέα επιστρατεύει και θεούς για να πολεμήσουν στο πλευρό του Διονύσου. Η Ήρα όμως θα πάει με το μέρος των Ινδών. Ακολουθεί αναλυτική αναφορά των στρατευμάτων και των οπλισμών τους. Στην όχθη του ποταμού Αστακού γίνεται μάχη, κατά την οποία ο Διόνυσος μετατρέπει τα ύδατα του ποταμού σε κρασί, μεθώντας και εξουδετερώνοντας με αυτό τον τρόπο τους αντιπάλους του.
Ραψωδία ΙΕ ́
Οι μεθυσμένοι εχθροί κάνουν ένα σωρό παράλογα καμώματα και τελικά πέφτουν εξουθενωμένοι για ύπνο. Ο Διόνυσος διατάζει τότε να τους δέσουν όλους χειροπόδαρα. Στα άγρια δάση κοντά εκεί στον ποταμό Αστακό διαδραματίζεται και ένας άλλος αξιοπερίεργος μύθος. Είναι αυτός που μας μιλάει για τον Ύμνο που ερωτεύτηκε μια σκληρόκαρδη κόρη παρθένα κυνηγό, την Νίκαια. Η Νίκαια δεν ανταπέδιδε τον έρωτα του Ύμνου,
και γι’ αυτό εκείνος της ζήτησε να τον σκοτώσει για να τον λυτρώσει από τον καημό που έκαιγε στην καρδιά του. Η Νίκαια τον σκότωσε με ένα βέλος. Ο Έρωτας για να την τιμωρήσει βάζει τον Διόνυσο να την υποτάξει.
Ραψωδία ΙΣΤ ́
Ο Διόνυσος δέχεται το βέλος του Έρωτα όταν παρακολουθεί την Νίκαια που κολυμπάει. Την ακολουθεί ερωτευμένος, και πάλι με την βοήθεια της επιρροής του κρασιού την κάνει δική του.
Η Νίκαια όταν αντιλήφθηκε ό,τι έγινε πάει να αυτοκτονήσει.
Ραψωδία ΙΖ ́
Ο Διόνυσος δείχνει στον Βρόνγο την καλλιέργεια του σταφυλιού. Ο Ορόντης θα κάνει εκστρατεία εναντίον του Διονύσου, αλλά ο θεός θα νικήσει με την βοήθεια του θύρσου του.
Ραψωδία ΙΗ ́
Ο βασιλιάς των Ασσυρίων Στάφυλος φιλοξενεί στο παλάτι του τον Διόνυσο. Σύζυγος του Σταφύλου είναι η Μέθη, γιος του ο Βότρυς. Ο θεός θα τους κεράσει όλους κρασί και θα τους μεθύσει. Ο Στάφυλος διηγείται την μονομαχία του Δία κατά της Κάμπης.
Ραψωδία ΙΘ ́
Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Στάφυλου, η Μέθη και ο Βότρυς ασπάζονται την θρησκεία του Διονύσου. Διοργανώνουν επίσημη νεκρώσιμη γιορτή με διαγωνισμό τραγουδιού, μουσικής, χορού και θεάτρου. Νικητής αναδείχνεται ο Οίαγρος, πατέρας του Ορφέα, ενώ δεύτερος έρχεται ο Αθηναίος Ερεχθέας. Ο Σιληνός χάνει τα βήματα στον χορό και μεταμορφώνεται σε ποταμό.

Ραψωδία Κ ́
Ενώ οι γιορτές συνεχίζουν, ο Διόνυσος βλέπει στον ύπνο του ότι πρέπει να συνεχίσει την εκστρατεία του. Ο Βάκχος συνοδευόμενος από την Μέθη και τον Βότρυ φτάνει στην Αραβία, όπου βασιλεύει ο Λυκούργος, γιος του Άρη. Η Ήρα, από την αιώνια ζήλια της εναντίον του Διονύσου θα δωρίσει στον Λυκούργο ένα μαζικό τσεκούρι που θα τον κάνει ανίκητο στη μάχη, ενώ η Ίριδα μεταμορφωμένη σε Ερμή θα συμβουλέψει τον Διόνυσο να μην εμφανιστεί με την πολεμική του στολή, αλλά βάζοντας τα γιορτινά του και με την βακχική του συνοδεία να πάει στον Λυκούργο και να τον δωρίσει κρασί. Στην μάχη που θα ακολουθήσει, οι Βάκχοι θα καταφύγουν στα γύρω βουνά, ενώ ο Διόνυσος θα ζητήσει καταφύγιο στον Νηρέα και την Τηθύα στην θάλασσα.

Ραψωδία ΚΑ ́

Ο Λυκούργος κυνηγάει την βακχική συνοδεία του Διονύσου. Η Αμβροσία μεταμορφώνεται σε τσαμπί σταφυλιού που συσπειρώνει το κοτσάνι της γύρω από τον Λυκούργο ακινητοποιώντας τον. Ο κακόμοιρος Λυκούργος παρόλο που γίνεται έρμαιο των Βάκχων, οι οποίοι τον μαστιγώνουν, αρνείται να παραδοθεί. Για καλή του τύχη έρχεται η Ήρα και τον ελευθερώνει, επεμβαίνει όμως ο Δίας και τον τιμωρεί με την απώλεια της όρασης.

Η ΦΥΛΗ ΤΩΝ ΥΞΩΣ
Το 3000 π.Χ. περίπου εισέβαλε στις σημερινές Ινδίες η ερυθρομέλανα φυλή των Υξώς ή Αιθιόπων, προερχόμενη από τα βουνά της Ινδίας και οι Ραξάς από τις πεδιάδες της Kίνας. Αφού κατέλαβαν την Ινδία προχώρησαν δυτικά, κατέλαβαν όλες τις τότε γνωστές χώρες και στην συνέχεια εισέβαλαν στην Αίγυπτο,στην Αιθιοπία και στα νότια αυτής μέχρι την Σομαλία. Ο κίνδυνος να επιδράμουν και προς την Μεσόγειο ήταν πλέον ορατός. Από την Αίγυπτο οι ορδές εκείνες θα ξεχύνονταν προς τις γειτονικές πόλεις, τις Ελληνικές κτήσεις της Βορείου Αφρικής, περιοχές με πολιτισμό ανεπτυγμένο που τώρα φαινόταν να κινδυνεύει άμεσα από αφανισμό.
Ο αρχηγός των εισβολέων λεγόταν «Δηριάδης» και τα αρχαία ινδικά κείμενα τον αναφέρουν ως «Νταριοντάνα». Η πορεία την οποία είχαν ακολουθήσει οι εισβολείς ήταν προς τρεις κατευθύνσεις. Μία ορδή τους είχε αποβιβασθεί στις ακτές της σημερινής Σομαλίας και κατέκτησε την σημερινή Αιθιοπία, άλλη μία είχε εισχωρήσει στην Μέση Ανατολή και φαίνεται ότι κινήθηκε προς το Δέλτα του Νείλου μέσω της ερήμου Σινά. Και άλλη μία που είχε συγκεντρωθεί στην Βακτριανή απειλούσε την περιοχή της Μεσοποταμίας.
Ο αρχηγός των Υξώς Δηριάδης είχε επιστρατεύσει όλους εκείνους τους βάρβαρους λαούς της Άπω Ανατολής, τους διάφορους νομάδες των βορειοανατολικών περιοχών της Ασίας, αλλά και της Ινδίας και Ινδονησίας (Κεϋλάνη κ.λ.π) εναντίον των Ελλήνων. Οι Έλληνες ήσαν οι πολιτισμένοι, αυτοί ήσαν που είχαν βρεθεί σε κάθε γωνιά της γης και είχαν δημιουργήσει κτήσεις εν είδη κατακτητών, άρα οι ιθαγενείς που ήσαν επίτη κυριαρχία τους λογικό ήταν να δεχθούν εύκολα, κατά κάποιο τρόπο την «απελευθερωτική» κίνηση των Υξώς και να ενωθούν μαζί τους. Επέτυχε λοιπόν ο Δηριάδης, να ξεσηκώσει εναντίον τον Ελλήνων και τους ιθαγενείς Βακτριανούς, Σάκες, ακόμη τους Τατάρους της Κεντρικής Ασίας, αλλά και τους μαύρους της σημερινής Αιθιοπίας!!!
Η παράδοση τους παρουσιάζει ως άρπαγες, σκληρούς, καταστροφείς και πολύ άσχημους στην όψη. Η θεότητα την οποία πίστευαν ήταν η θεά Κάλι, η γνωστή ινδική θεότητα του Κακού, η οποία παρουσιάζεται με μαύρη μορφή. Η μεσογειακή παράδοση τους έχει κρατήσει στην μνήμη της ως Καλικάντζαρους αλλά και ως άνδρες της θεάς Κάλι. Η παράδοση θέλει τους καλικαντζάρους να βγαίνουν μία συγκεκριμένη εποχή στον χρόνο και να κάνουν καταστροφές κάθε είδους.
Διαβάζουμε για την δύναμη των Υξώς στο Νόννο ο οποίος μας επισημαίνει ότι διέθεταν στόλο με τριακόσια πλοία με αρχηγό τον Βλέμη. Βέβαια αυτό λογικό είναι να μας κάνει κάποια εντύπωση, δηλαδή το γεγονός ότι οι βάρβαροι φαίνεται να διαθέτουν στόλο!!! Αυτό σαφώς και είναι άξιον απορίας αφού όπως είπαμε κατέβηκαν από τα ορεινά και δεν ήσαν τίποτε άλλο από ορδές αγρίων που εφορμούσαν επιφέροντας την καταστροφή στο διάβα τους. Όμως όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν οι καιροσκόποι που μέσα από καταστάσεις τέτοιας μορφής επωφελούνται.

Αυτοί που πάντα θα είναι παρόντες, φυσικό ήταν, να βρέθηκαν στο πλευρό των εισβολέων και να τους παρείχαν εκτός της βοήθειάς τους, των γνώσεών τους και των τρόπων και των μέσων που θα τους έκαναν να γίνουν περισσότερο επικίνδυνοι στην αναμέτρηση που είχαν επιχειρήσει να πραγματοποιήσουν εναντίον των πολιτισμένων και πολύ ανώτερων σε κάθε επίπεδο Ελλήνων.

Αυτές λοιπόν οι ορδές προσπάθησαν να μετατραπούν σε στρατό τακτικό, χρησιμοποιώντας και τα μέσα που ένας τέτοιος στρατός διαθέτει,δεν ήταν δυνατόν όμως να γίνουν κάτι τέτοιο από την μια μέρα στην άλλη, αφού στην πλειοψηφία τους αποτελούνταν από βαρβάρους, άγριους και απολίτιστους λαούς οι οποίοι στο πέρασμά τους έσπερναν την καταστροφή και την ερήμωση! Μπροστά στον κίνδυνο που φαινόταν να διαγράφεται με την εισβολή των Υξώς,τα Ελληνικά φύλλα ενώθηκαν και αποφάσισαν να είναι εκείνοι που θα τους αντιμετωπίσουν. Όχι γιατί οι άλλοι λαοί απλά δεν μπορούσαν να το κάνουν αλλά γιατί στην ουσία αυτοί που θεωρούνταν ως πολιτισμένοι και έχοντες κάποιο υπόβαθρο σε θέματα στρατιωτικά, ήσαν οι Έλληνες. Αλλά και για τον πολύ απλό λόγο ότι  ο τότε γνωστός κόσμος , όλα εκείνα τα ανεξάρτητα βασίλεια, ήταν κυριολεκτικά Ελλάδα.
Έτσι βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή οι πρόγονοί μας, των απώτατων εκείνων χρόνων και ετοιμάζονταν να αντιμετωπίσουν τον εχθρό, τους ερυθρομέλανες Υξώς και μάλιστα αυτό έπρεπε να είναι αποτελεσματικό γιατί κρινόταν η τύχη του πολιτισμένου κόσμου( το ίδιο περίπου σενάριο θα παιχθεί μερικές χιλιετίες αργότερα με τους Πέρσες...).

Αρχιστράτηγος των Ελλήνων διορίσθηκε ο ημίθεος Διόνυσος ο Β’, γιος της Σεμέλης και του Δία,που βασίλευε στην χώρα των Εγγελεάτων (περιοχή Αχρίδας Ηπείρου). Στο πολεμικό προσκλητήριο του Αρχιστρατήγου Διονύσου έτρεξαν αμέσως και ενώθηκαν σε πανστρατιά,οι πολεμιστές της Δυτικής Μακεδονίας, της Θράκης, της Δαρδανίας, της Ιλλυρίας, της Θεσσαλίας, των Αθηνών, της Βοιωτίας, της Εύβοιας, της Πελοποννήσου, της Κρήτης, της Σαμοθράκης, της Φρυγίας, της Λυδίας, της Καρίας, της Νοτίου Ιταλίας και της Κύπρου. Επίσης οι Έλληνες της Ευρώπης, της Μικράς Ασίας και της Λιβύης.
Στις περιγραφές του Νόννου διαβάζουμε οι δυνάμεις των Ελλήνων των περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας και της Ιλλυρίας είχαν αρχηγό τον «Ακταίωνα»,οι δε δυνάμεις της Κεντρικής και της Ανατολικής Μακεδονίας είχαν αρχηγό τον «Οίαγρο».
Μετά την ολοκλήρωση της γενικής επιστράτευσης, η Ελληνική δύναμη χωρίσθηκε σε τρεις στρατιές που η κάθε μία από αυτές ακολούθησε διαφορετική κατεύθυνση:
-Η πρώτη με αρχηγό τον Διόνυσο Β’ (γιο του Διός και της Σεμέλης) κινήθηκε προς την Μέση Ανατολ ή,Ιράν,Αφγανιστάν,Πακιστάν,Ινδίες. (Οι ονομασίες είναι με τα σημερινά ονόματα).
-Η δεύτερη με αρχηγό τον βασιλιά της Κρήτης ημίθεο Μίνωα Α’ (γιο του Διός και της Ευρώπης) κινήθηκε μέσω της ερήμου του Σινά προς την Μέμφιδα της Αιγύπτου.
-Η τρίτη υπό τον ημίθεο Περσέα (γιό του Διός και της Δανάης) κινήθηκε προς της σημερινές περιοχές Αιθιοπίας,Ερυθραίας,Σομαλίας.
Ο Μίνως κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Υξώς φαίνεται πως κυνήγησε αυτούς έως την περιοχή της Σαχάρας. Στις παραδόσεις των ιθαγενών της Σαχάρας, Τουαρέγκ, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν την ανάμνηση της νίκης των Ελλήνων κατά των εισβολέων Υξώς αλλά και βραχογραφίες ανάλογες έχουν ανακαλυφθεί στα βουνά της Τασιλή που βρίσκεται στα πρόθυρα της Σαχάρας, όπου αναπαριστάνουν μάχες Ελλήνων εναντίον των ερυθρομέλανων εισβολέων. Χαρακτηριστική είναι η βραχογραφία όπου αναπαρίσταται ένας αρματηλάτης, προφανές  είναι ότι ανήκει στον στρατό του Μίνωα, ο οποίος καταδιώκει έναν εκ των στρατιωτών των εισβολέων. Οι ιθαγενείς Τουαρέγκ λάτρεψαν τον απελευθερωτή Μίνωα ως Θεό με την προσωνυμία Αμανάϊ.
Ο Περσέας επικεφαλής της τρίτης φάλαγγας έδρασε στην περιοχή της Βόρειανατολικής Αφρικής και μάλιστα στην Αιθιοπία η οποία ήταν Ελληνική αποικία και αυτή. Μέχρι τις ακτές της Σομαλίας όπου ήταν και το σημείο αποβίβασης των ερυθρομέλανων, έφτασε ο Περσέας κυνηγώντας τους Υξώς.
Νικητής και τροπαιούχος επανέφερε στον θρόνο του τον βασιλιά της Αιθιοπίας Έλληνα Κηφέα και απελευθέρωσε την κόρη του Ανδρομέδα.
Τόσο λοιπόν ο Μίνως όσο και ο Περσέας απέκρουσαν με επιτυχία τις εχθρικές δυνάμεις
των εισβολέων και εκκαθάρισαν κάθε κίνδυνο από τις περιοχές της Βορείου Αφρικής, Αιγύπτου,Ερυθραίας,Αιθιοπίας και Σομαλίας.
Ο Μίνως απέδωσε μεγάλες τιμές στον Περσέα για την συμμετοχή του στην τεράστιας σημασίας νίκη επί των Υξώς. Έφτιαξε ναό στην Μέμφιδα τον οποίο αφιέρωσε στον Περσέα και μάλιστα μέσα σ’ αυτόν τοποθετήθηκε το άγαλμα του. Τόσο ο ναός όσο και το άγαλμα ήταν έργα του Δαίδαλου, του μεγάλου αρχιτέκτονα και συμβούλου του Μίνωα του Α’.Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης κάνει αναφορά εκτενή στον Μίνωα τον Α’ τον μεγάλο βασιλιά της Κρήτης αλλά και στον σύμβουλο και αρχιτέκτονά του Δαίδαλο, για την παρουσία τους στην Αίγυπτο κατά την εποχή της εκστρατείας των Ελλήνων κατά των Υξώς.
«...Μετά τους θεούς τοίνον φασί πρώτον βασιλέα της Αιγύπτου Μήναν... Το δε κάλιστον προπύλον εν Μέμφει του Ηφαίστου, Δαιδάλω αρχιτεκτονήσω, έτι και νυν Ιερόν είναι Δαιδάλου, τιμώμενον υπό των εγχωρίων...»( βιβλ. 1 XLIV, XLV, σελ. 67. βιβλ. Ι, XVII, σελ. 140).
Το σύμβολο του Δαιδάλου ως αεροπόρου σώζεται ως σήμερα σε ναούς της Αιγύπτου. Σ’ένα ναό που είναι στολισμένος με φτερά αετού, βλέπουμε τον συμβολισμό του αεροπόρου Δαίδαλου. Οι πολύπλοκοι δαιδαλώδεις διάδρομοι στα ιερά κτήρια της Αιγύπτου είναι πανομοιότυπα του λαβύρινθου της Κνωσσού και αναμφίβολα πλέον έργα του ίδιου αρχιτέκτονα, αφού όλα τα στοιχεία από την αρχαιότητα έως τις σημερινές ανακαλύψεις αυτό μαρτυρούν.
Φυσικά η τεχνική και οι γνώσεις του Δαίδαλου δεν έμειναν κρυφές. Κάποιοι λογικά τις έλαβαν και κατέστησαν εαυτούς άξιους συνεχιστές, διάδοχους εκείνου του υπέροχα μεγαλειώδους αρχιτεκτονικού νου!!! Και βέβαια δεν θα μπορούσε να λείψει η απόδοση τιμής προς εκείνον τον τεράστιο άνδρα που τόσα προσέφερε στον πολιτισμό της περιοχής της Αιγύπτου κατά την διάρκεια της παρουσίας του ως σύμβουλος του Μίνωα του Α’. Στην Μέμφιδα κατασκευάστηκε ναός προς τιμή του και για να μείνει στην μνήμη τους ο Μεγάλος αυτός αρχιτέκτονας!!!
Αφού λοιπόν τόσο ο Περσέας όσο και ο Μίνωας επιτυγχάνουν νίκες μεγάλες οδεύουν προς την κατεύθυνση της κοιλάδας του Ινδού όπου εκεί βρίσκεται η άλλη Ελληνική στρατιά υπό τον Διόνυσο τον Β ́,αντιμέτωπη με τον κύριο όγκο των βαρβάρων ερυθρομέλανων Υξώς,αφού πρώτα είχε δώσει νικηφόρες μάχες στην Μ.Ανατολή, Ιράν, Αφγανιστάν.
Μάλιστα τα αρχαία κείμενα μας λένε πως το σύνολο του Ελληνικού στρατού ενισχύεται και από Ινδούς Ελληνικής καταγωγής. Συγκεκριμένα διαβάζουμε: «...Συνεστρατεύοντο δε λαοί όσοι Κύραν νέμονται και Ινδώο ποταμοίο, Αρειμανέων πέδων Ινδών... τοις δ’ έπι θαρσήσαντες επιστρατώοντο μαχηταί, Δάρδαι, και Πραισίων στρατιαί...», λέει ο Νόνος στα «Διονυσιακά» του, σημειώνοντας ότι μόλις έφθασε στις Ινδίες ο Ελληνικός στρατός, έσπευσαν να πυκνώσουν τις τάξεις τους οι Ελληνικής καταγωγής άνδρες της κοιλάδας του Ινδού ποταμού, της ονομαζόμενης σήμερα Πενζαπ, Πενταποταμία. Η μάχη του Ινδού ποταμού ήταν αποφασιστική και πάρα πολύ σκληρή. Οι εισβολείς Ραξάς και Υξώς κατασφαγιάσθηκαν.

Ο αρχηγός τους Νταριοντάνα (Δηριάδης) και ο γαμπρός του Ορόντης σκοτώνονται και ο θρήνος στους εναπομείναντες Υξώς είναι μεγάλος και γοερός. Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική και η τύχη των Ελλήνων της περιοχής του Ινδού κρίθηκε σ’ αυτή ακριβώς την μάχη, και κρίθηκε θετικά τόσο για αυτούς όσο και για τους απογόνους τους που θα έμελλε να συνεχίσουν την επιρροή τους σ’ αυτό το κομμάτι της γης,που θα κρατούσε το δικό του μυστικό έως και σήμερα. Εκεί ο Διόνυσος (μάλλον στην περιοχή του σημερινού Θιβέτ) έκτισε την πόλη «Ελόρα».

Αλλά αυτό είναι μία άλλη, πολύ μεγάλη ιστορία !!! Γοερά αντηχεί στο Ινδικό έπος Μαχαμπαράτα, ο θρήνος των επιδρομέων για τον θάνατο του αρχηγού τους που σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης. Ο ίδιος θρήνος των ερυθρομέλανων Υξώς ακούγεται και στα αρχαία Ελληνικά κείμενα για τον Δηριάδη και τον γαμπρό του Ορόντη, καθώς και για την καταστροφή των φρουρίων των Αιθιόπων- Ερυθραίων από τον Ελληνικό Στρατό.

Από την άλλη πλευρά, αυτή των νικητών Ελλήνων, εξαιρετικές τιμές απονεμήθηκαν στους μαχητές Έλληνες που τόσο αποφασιστικά πολέμησαν και έπεσαν στο πεδίο της μάχης στις πεδιάδες  του Ινδού ποταμού. Και ήταν μεγάλα, ονομαστά πρόσωπα εκείνοι που πέρασαν πια τώρα στις σελίδες της ιστορίας και της μνήμης. Ανάμεσα τους και ο Κρήτας γόνος της Κνωσσού, στρατηγός Οφέλτης. Λέγεται πως ο νεκρός στρατηγός  ήταν ντυμένος την στρατιωτική πολεμική του στολή και γύρω του ήταν παρατεταγμένες μονάδες του Ελληνικού Στρατού. Του απονένουν διακριτικές τιμές και στο πλευρό του ορθώνουν το μεγαλοπρεπές τους ανάστημα Κρήτες πολεμιστές. Επικεφαλής είναι ο γέρος βασιλιάς της Κρήτης Αστερίων.Ο νεκρός τοποθετείται στο νεκρικό κρεβάτι και εναποτίθεται μπροστά στον Ινδό ποταμό με ορίζοντα το πεδίο της μάχης.

Ομηρικές σκηνές έλαβαν χώρα κατά την ταφή των νεκρών εκείνης της μάχης. Αναγέρθηκε τύμβος προς τιμή του Οφέλτη, όπως συνηθίζανε να κάνουν την τότε εποχή και ο αρχιστράτηγος Διόνυσος ο Β ́ προκήρυξε αγώνες στο όνομα του νεκρού Κρήτα Στρατηγού, όπου και όρισε διάφορα έπαθλα. Σ’ εκείνο τον αγώνα νικητές ήσαν οι βασιλείς της Τροιζήνας Αιακός και της Δυτικής Μακεδονίας Ακταίων, αλλά και άλλοι.

Τέλος χάραξε επί του τύμβου επίγραμμα αντάξιο του ηρωϊσμού του νεκρού στρατηγού Οφέλτη.»... Αμφί δε νεκρό Αστέριος Δικταίος...», γράφει ο Νόννος δείχνοντας την θέση στο πλευρό του νεκρού από τον Αστέριο τον πρεσβύτη βασιλιά της Δίκτης της Κνωσσού. «...Και τότε Βάκχος έθηκε ποδών ταχύτητος αγώνα, πρώτο αθλητήρι τίθει κειμήλια νίκης αργύριον κρατήρα...Δευτέρω ... εθήσατω θεσσαλικόν ίππον και πημάτων ξίφος...», διαβάζουμε στα «Διονυσιακά» για τον αγώνα που προκήρυξε ο Διόνυσος ο Β ́ και τα βραβεία που  θα λάμβαναν τόσο ο πρώτος όσο και ο δεύτερος νικητής. «...Νεκρός ενθάδε κείται Κνώσιος Ινδοφόνος, βρομίου ούναθλος Οφέλτης...», λέει ο Νόννος δείχνοντας το επίγραμμα που χάραξε ο αρχιστράτηγος Διόνυσος ο Β ́ προς τιμή του ήρωα Οφέλτη.

Και έτσι τελείωσε ο κίνδυνος εκείνος που τάραξε την εποχή γεμίζοντάς την με τον φόβο μιας μεγάλης καταστροφής. Τα επινίκια όμως θα έχουν και συνέχεια και αυτή θα είναι η μεγάλη δόξα του επόμενου βασιλιά της Κρήτης Μίνωα του Α ́ στην Αίγυπτο όπου έμελλε να αφήσει την δική του πλέον σφραγίδα. Αλλά όμως ανάλογες τιμές δόθηκαν και προς άλλους ήρωες της εκστρατείας κατά των Υξώς.

Ι.Μότσης