του Μιχάλη Χρ. Παντούλα
Φιλολόγου
Διοικητική και πληθυσμιακή εξέλιξη της κοινότητας, ετυμολογία των τοπωνυμίων του χωριού.Φιλολόγου
Α. Διοικητική εξέλιξη
Η κοινότητα αναγνωρίστηκε αρχικά με την ονομασία “Λιβίκιστα” με μοναδικό συνοικισμό και έδρα τον ομώνυμο οικισμό. Ο συνοικισμός και η κοινότητα μετονομάστηκαν σε “Ζωτικόν” με το Δ. 12.3.1928 (ΦΕΚ Α 81/1928), όπου στις 19.3.1961 προσαρτήθηκε και ο συνοικισμός “Κάτω Ζωτικόν”.
Η κοινότητα ανήκε στην Υποδιοίκηση - μετέπειτα Επαρχία - Παραμυθίας. Όταν η Παραμυθιά αποσπάστηκε από το Ν. Ιωαννίνων (Β.Δ. 21.3.1937 - ΦΕΚ Α 119/1937) για να δημιουργηθεί ο Νομός Θεσπρωτίας, η Κοινότητα παρέμεινε στο Νομό Ιωαννίνων και εντάχθηκε στην Επαρχία Δωδώνης.
Με το Ν. 2539/1997 (ΦΕΚ Α 244/1997) αποτέλεσε δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Σελλών και το Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ Α 87/2010) εντάχθηκε στο Δήμο Δωδώνης ως τοπική κοινότητα.
Β. Πληθυσμιακή εξέλιξη
Ετος απογρ. |
Ονομασία οικισμού |
Αριθμός κατοίκων |
Ετος απογρ. |
Ονομασία οικισμού |
Αριθμός κατοίκων |
1913 | Λιβίκιστα | 377 | 1971 | Ζωτικόν | 247 |
1920 | Λιβίκιστα | 356 | Κάτω Ζωτικόν | 114 | |
1928 | Ζωτικόν | 425 | 1981 | Ζωτικόν | 240 |
1940 | Ζωτικόν | 492 | Κάτω Ζωτικόν | 45 | |
1951 | Ζωτικόν | 489 | 1991 | Ζωτικόν | 145 |
1961 | Ζωτικόν | 376 | Κάτω Ζωτικόν | 66 | |
Κάτω Ζωτικόν | 2001 | Ζωτικόν | 199 | ||
Κάτω Ζωτικόν | 61 | ||||
2011 | Ζωτικόν | ||||
Κάτω Ζωτικόν |
Σημείωση: 1) Στον απογραφικό πίνακα του Βιλαετίου των Ιωαννίνων του 1816 (περίοδος Αλή Πασά) αναγράφεται ότι στη Λιβίκιστα κατοικούσαν είκοσι (20) χριστιανικές οικογένειες (χανέδες) και καμία τουρκική.
2) Στον πίνακα των λειτουργούντων ελληνικών σχολείων στην εκκλησιαστική περιφέρεια της Ι. Μητροπόλεως Ιωαννίνων το σχ. έτος 1895-1896 αναφέρεται ότι στη Λιβίκιστα λειτουργούσε δημοτικό σχολείο με ένα (1) δάσκαλο και πενήντα πέντε (55) μαθητές.
Γ. Ετυμολογία των τοπωνυμίων Λιβίκιστα και Ζωτικό
α) Λιβίκιστα (η)
Ο Κοσμάς Θεσπρωτός ονομάζει το χωριό Λιβίκιστα.
Ο Παναγ. Αραβαντινός το αναφέρει με τον τύπο Λυβίκιστα και χαρακτηρίζει την προέλευση του ονόματος αλβανική, χωρίς να αιτιολογεί την άποψή του.
Ο Στεφ. Μπέττης υποστηρίζει πως το όνομα του χωριού Λιβίκιστα είναι “... σλαβικής προέλευσης αδήλου δε σημασίας ...”.
Ο καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κ. Ευ. Οικονόμου αναφέρει ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το σλαβικό Jĕvьko (< Jĕvь αριστερός, ευώνυμος + κατάληξη -ьko) και την επίσης σλαβική πληθυντική κατάληξη -išta.
Στον ελληνόφωνο χώρο συναντάμε τον τύπο Λέβιτσα (Ηλεία) και στο σλαβόφωνο χώρο τα Levica (σλοβενικό), Levice (σλοβακικό), Lewice (πολωνικό) κ.α.
β) Ζωτικό (το)
Ο καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κ. Ευ. Οικονόμου υποστηρίζει ότι το τοπωνύμιο Ζοτικό προέρχεται από το ηπειρωτικό προσηγορικό (περιοχή Β. Ηπείρου) ζότι, ὁ (καλύτερα ζότης, ὁ), που σημαίνει ο κύριος, ο αφέντης και αυτό από το αλβανικό zot, -i, που σημαίνει το ίδιο και την επιθετική κατάληξη -ικός κατά παράλειψη του προσδιοριζόμενου ουσιαστικού: τόπος, κτήμα, χωριό κ.τ.λ.. Από το ηπειρωτικό προσηγορικό ή το επώνυμο Ζότος / Ζώτος με την κατάληξη -ικός θα μπορούσε να προέλθει το νέο τοπωνύμιο του χωριού με τη σημασία “το κτήμα του Ζότου”. Ο τύπος Ζωτικό, με ω αντί ο, προέρχεται από παρετυμολογία προς το επίθετο ζωτικός υποστηρίζει ο καθηγητής Κ. Ευ. Οικονόμου. Τέλος, ο κ. Οικονόμου θεωρεί ότι την αλβανική αρχή του ελληνόθετου τοπωνυμίου “Ζοτικό” υποδηλώνει και το εθνικό zutkat-s = Ζοτικάτης, που σχηματίζεται με την αλβανική κατάληξη εθνικών και δηλωτική των μελών μιας οικογενειακής αλβανικής κατάληξης -at(i). Για παράδειγμα Φιλιάτι, Βουλιαράτι, Γιωργουτσάτι, Ζουλιάτι κ.α. σε αντίθεση με την αντίστοιχη ελληνική κατάληξη σε -άτες, που παράγει τους τύπους Φιλιάτες, Βουλιαράτες, Γιωργουτσάτες, Ζουλιάτες κ.α.
Μιχάλης Χρ. Παντούλας Φιλόλογος
2) Στον πίνακα των λειτουργούντων ελληνικών σχολείων στην εκκλησιαστική περιφέρεια της Ι. Μητροπόλεως Ιωαννίνων το σχ. έτος 1895-1896 αναφέρεται ότι στη Λιβίκιστα λειτουργούσε δημοτικό σχολείο με ένα (1) δάσκαλο και πενήντα πέντε (55) μαθητές.
Γ. Ετυμολογία των τοπωνυμίων Λιβίκιστα και Ζωτικό
α) Λιβίκιστα (η)
Ο Κοσμάς Θεσπρωτός ονομάζει το χωριό Λιβίκιστα.
Ο Παναγ. Αραβαντινός το αναφέρει με τον τύπο Λυβίκιστα και χαρακτηρίζει την προέλευση του ονόματος αλβανική, χωρίς να αιτιολογεί την άποψή του.
Ο Στεφ. Μπέττης υποστηρίζει πως το όνομα του χωριού Λιβίκιστα είναι “... σλαβικής προέλευσης αδήλου δε σημασίας ...”.
Ο καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κ. Ευ. Οικονόμου αναφέρει ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το σλαβικό Jĕvьko (< Jĕvь αριστερός, ευώνυμος + κατάληξη -ьko) και την επίσης σλαβική πληθυντική κατάληξη -išta.
Στον ελληνόφωνο χώρο συναντάμε τον τύπο Λέβιτσα (Ηλεία) και στο σλαβόφωνο χώρο τα Levica (σλοβενικό), Levice (σλοβακικό), Lewice (πολωνικό) κ.α.
β) Ζωτικό (το)
Ο καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κ. Ευ. Οικονόμου υποστηρίζει ότι το τοπωνύμιο Ζοτικό προέρχεται από το ηπειρωτικό προσηγορικό (περιοχή Β. Ηπείρου) ζότι, ὁ (καλύτερα ζότης, ὁ), που σημαίνει ο κύριος, ο αφέντης και αυτό από το αλβανικό zot, -i, που σημαίνει το ίδιο και την επιθετική κατάληξη -ικός κατά παράλειψη του προσδιοριζόμενου ουσιαστικού: τόπος, κτήμα, χωριό κ.τ.λ.. Από το ηπειρωτικό προσηγορικό ή το επώνυμο Ζότος / Ζώτος με την κατάληξη -ικός θα μπορούσε να προέλθει το νέο τοπωνύμιο του χωριού με τη σημασία “το κτήμα του Ζότου”. Ο τύπος Ζωτικό, με ω αντί ο, προέρχεται από παρετυμολογία προς το επίθετο ζωτικός υποστηρίζει ο καθηγητής Κ. Ευ. Οικονόμου. Τέλος, ο κ. Οικονόμου θεωρεί ότι την αλβανική αρχή του ελληνόθετου τοπωνυμίου “Ζοτικό” υποδηλώνει και το εθνικό zutkat-s = Ζοτικάτης, που σχηματίζεται με την αλβανική κατάληξη εθνικών και δηλωτική των μελών μιας οικογενειακής αλβανικής κατάληξης -at(i). Για παράδειγμα Φιλιάτι, Βουλιαράτι, Γιωργουτσάτι, Ζουλιάτι κ.α. σε αντίθεση με την αντίστοιχη ελληνική κατάληξη σε -άτες, που παράγει τους τύπους Φιλιάτες, Βουλιαράτες, Γιωργουτσάτες, Ζουλιάτες κ.α.
Μιχάλης Χρ. Παντούλας Φιλόλογος