Αξιότιμοι Άρχοντες του τόπου μας

Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι Αγαπητοί μου Συγχωριανοί

Σας ευχαριστώ από καρδιάς για την παρουσία σας. Το εισπράττω ως εξαιρετική τιμή και εκφράζω με συγκίνηση αυτές τις ευχαριστίες.

Ευχαριστώ από καρδιάς τους λίαν αγαπητούς ομιλητάς της παρουσίασης του βιβλίου. Δεν αναφέρομαι μόνο στην άμεση ανταπόκριση της παράκλησης μου για να τιμήσουν με την παρουσία τους και τις κρίσεις τους το βιβλίο, όσο γιατί με συγκίνησαν και με κάνανε να νιώσω προνομιούχος και ευλογημένος που με τιμούν με την φιλία τους. Κατ' εμέ δεν υπάρχει πληρέστερο βίωμα για να γεμίσει και να ομορφύνει κανείς την ψυχή του όταν αισθάνεσαι το άγγιγμα και την στήριξη των πραγματικών φίλων.

Σας ευχαριστώ και για τα - έστω καθ' υπερβολή - καλά λόγια που εκφράστηκαν για το πρόσωπό μου. Σας εύχομαι δε, τα άριστα για ό,τι όμορφο, δημιουργικό, εύχαρες και Ευτυχές.

Κυρίες και Κύριοι Αγαπητοί μου Συγχωριανοί

Η σημερινή σύναξη έχει την αιτία της ακριβώς σε αυτό το βιβλίο. Ένα βιβλίο που θίγει κάποια συμβάντα, γεγονότα, σκηνικά, δραστηριότητες και δρώμενα του Χωριού μας, μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου: της Οθωμανικής.

Βέβαια όλοι μας έχουμε έναν πνευματικό και ψυχικό δεσμό με τον τόπο που γεννηθήκαμε. Από αυτό πηγάζει και η συναισθηματική ασφάλεια που μας παρέχει η συνείδηση της Γενέτειρας  γιατί με το ονοματεπώνυμο που μας χαρίζει, δίνει και ένα ιδιόμορφο νόημα στον γεωγραφικό τόπο που ζούμε, και μας ορίζει ως συνεχιστές μιας ιστορικής και πολιτιστικής διαδρομής, γεφυρώνοντας, το παρόν με τον παρελθόντα χρόνο στον οποίο ανάγονται οι ρίζες μας.

Έτσι αισθάνθηκα και έτσι λειτούργησα και εγώ ως συντάκτης αυτού του βιβλίου. Θέλησα ως μέλος και μέρος αυτού του μικρού Χωριού - του Ζωτικού - να αναδείξω την ύπαρξή του προς τα έξω και να το προβάλλω ως ζωντανό οργανισμό αναδυόμενο μάλιστα, από μια σκληρή και σκοτεινή από κάθε πλευρά εποχή.

Ο βασικός στόχοςείναι : να Το γνωρίσουμε καλύτερα και κυρίως να έχουν και τα παιδιά μας μια γνωστική βάση, και αν μπορέσει, να διαμορφώσει μια στενότερη σχέση και ψυχική επαφή της νέας γενιάς με το Χωριό μας.

Έτσι προσπάθησα να φανερώσω και να φωτίσω ξεχασμένες σε χρονοντούλαπα: μνήμες, βιώματα, εμπειρίες, και μαρτυρίες, από την ζωή του Χωριού μέσα στον χρόνο, προβάλλοντας κάποια χρονολογούμενα γεγονότα που συνέβησαν στην ευρύτερη περιοχή και είχαν αντίκτυπο και στο χωριό μας και παρουσιάζω κάποια στοιχεία - άλλα αμυδρά και άλλα ζωηρότερα, ώστε να εικονισθή και η υπόσταση τού Χωριού και να ενταχθή η ζωή και η κοινοτική δραστηριότητά του στην γενική ιστορία της ευρύτερης περιοχής μας.

Παρά ταύτα και ενώ όλα τα ανωτέρω διαμορφώθηκαν σε βιβλίο, εξομολογούμαι πως δεν ήταν στις προτεραιότητές μου. Προέκυψε συμπωματικά, όταν σε μια εύχαριστη ατμόσφαιρα της παρέας με τον παιδικό μου φίλο και ποιητή Φώτο Μότση, μου ζητήθηκε να ψάξω για την ετυμολογία της λέξης «Λαμποβήτρα». Αυτή έφερε τον προβληματισμό για την αιτία της ύπαρξης των 17 παλαιότερων Εκκλησιών του Χωριού μας. Η αναζήτηση πληροφοριών «έφερε» στο φως τα πρώτα αυθεντικά έγγραφα, τα οποία όμως αποκάλυπταν ουσιαστικά πράγματα για την ζωή των κατοίκων - της Λιβίκιστας τότε - και μάλιστα κατά την Οθωμανική περίοδο. Έτσι η γνωστική περιέργεια, το ενδιαφέρον και ...η πρόκλησι ενός γνωστικού χώρου που δεν με είχε απασχολήσει στο παρελθόν συστηματικά, έγιναν ο απότοκος αυτού του βιβλίου που προκάλεσε τον προγραμματισμό αυτής εδώ της εκδήλωσης.

Θα παρακαλέσω μάλιστανα μη λάβετε τοις μετρητοίς κάποιες αισθητικές και τεχνικές ατέλειες που διαπιστώθηκαν ούτε και κάνα-δυο λάθη του «δαίμονος του τυπογραφείου» όπως λέγονται, αλλά να σταθείτε στα γραφόμενα τα οποία ιστορούμενα, ταξινομήθηκαν σε 4σερις κύριες Ενότητες:

Η πρώτη αναφέρεται: Στη Ζωή των κατοίκων με βάση την Αγροτική και Οικονομική πολιτική και πρακτική των Οθωμανών. Εδώ καταγράφονται τα φορολογικά κατάστιχα με τις Αγροτικές και άλλες δραστηριότητες των κατοίκων καθώς και τα ονόματα των επικεφαλής των οικογενειών στα έτη 1550/51 και 1590/91. Τα στοιχεία, γενικώς, φανερώνουν την ύπαρξη του Χωριού έως το 1530/31.

Στο σημείο αυτό παρ' ότι θα νιώσουμε την χαρά και την ικανοποίηση επειδή μαθαίνουμε ποιοι ήταν οι προγονοί μας (με τα ονόματά τους δηλαδή ) που κατοικούσαν στα χώματά μας και πιθανόν στους ίδιους χώρους που βρίσκονται τα σπίτια μας, θα μας προβληματίσει η δημογραφική εικόνα, η εθνική συνείδηση και η ταυτότητά τους.

Επιγραμματικά, να γνωρίζετε ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι στο Χωριό μας την εποχή εκείνη, όπως και σε όλα τα γύρω χωριά , ενσωματώθηκαν οικογένειες από τις Βόρειες περιοχές της Ηπείρου, λόγω υποχρεωτικής μετανάστευσης. Ήταν όλοι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, με βαθειά συνείδησι του Ηπειρώτη και με έντονο φρόνημα του Ρωμιού, της Ρωμιοσύνης, όπως βιωνόταν από την Βυζαντινή Κληρονομιά. Η κοινωνική, πολιτική, πνευματική, πολιτιστική και θρησκευτική επιλογή τους ήταν πάντα μια διαρκής αντιπαράθεση με το Οθωμανικό - Μουσουλμανικό στοιχείο απ' όπου και αν προέρχονταν. Ενσωματώθηκαν, αφομοιώθηκαν και λειτούργησαν με την συνείδησι του γνησιότερου Έλληνα.

Στην ενότητα αυτή επίσης, περιλαμβάνεται και μια άλλη ξεχωριστή, στην οποία γίνεται λόγος για τις 17 παλαιότερες εκκλησίες του Χωριού. Προτιμήθηκε να ενταχθούν εδώ, επειδή η βασική αιτία κτήσεως και λειτουργίας τους ήταν ο βακουφικός χαρακτήρας τους, που ήταν ενταγμένος στην αγροτικό -οικονομική πολιτική των Οθωμανών. Στην προσπάθεια δε που γίνεται για να συγκεντρωθούν στοιχεία για την χρονολόγηση τους καταγράφονται και κάποια σχόλια και εκτιμήσεις για αυτές.

Στην Δεύτερη Ενότητα: Καταγράφεται ο προβληματισμός γύρω από το εκπαιδευτικό πρόβλημα των υποδούλων κατοίκων του Χωριού. Υπάρχει η έκπληξι και η απορία: γιατί στο χωριό μας δεν λειτούργησε Σχολείο. Τα υπάρχοντα αρχεία δείχνουν πως πρωτολειτούργησε πιθανόν ...μόλις το 1893 αλλά με σιγουριά το 1895! (δηλ. 465 ολόκληρα χρόνια χωρίς Σχολείο)...Εδώ σημειώνεται και ο ρόλος του π. Ζήκου Παπαζήκου αλλά και οι προσπάθειες της Σχολικής επιτροπής του Χωριού για ίδρυση Σχολείου. Αυτές ανάγονται σε δύο περιόδους:

α. Η πρώτη φθάνει έως το 1914 και μέχρι τα εγκαίνια του πρώτου Σχολείου αναφέρονται στοιχεία για την πολιτική των αγάδων αλλά και της επισήμου Εκκλησίας που είχε την ευθύνη της εκπαίδευσης, και

β. Η δεύτερη περίοδος αναφέρεται ουσιαστικά από το 1922 που γίνονται οι πρώτες ενέργειες για νέο Σχολείο - επειδή δεν επαρκούσε αλλά είχε πάθει και ζημιές το πρώτο- και φθάνει ως το 1929-30 που ολοκληρώθηκαν οι εργασίες και άρχισε να λειτουργεί την σχολική εκείνη Χρονιά.

Στην Τρίτη Ενότητα αναφέρεται: Η μετωνομασία του Χωριού: Οι διαβουλεύσεις της Επιτροπής με πρόεδρο τον Μήτρο Παπά, Η επίμονη θέση του Ιωάννη Θεμελή για Μεσοβούνι και ο ρόλος του τότε δασκάλου Μαυρογόνατου ή Χωριαφά. Στην ενότητα αυτή καταγράφονται και οι διχογνωμίες για την ετυμολογία των ονομάτων: Λιβίκιστα και Ζωτικό. Προβάλλεται κυρίως η θέση δύο Πανεπιστημιακών καθηγητών γλωσσολόγων εκ των πλέον προβεβλημένων.(Οικονόμου, Χαραλαμπάκη)

Στην Τέταρτη Ενότητααναφέρονται: Κάποια σκόρπια επεισόδια που αποκαλύπτουν εικόνες ζωής, δραστηριότητες και νοοτροπίες της καθημερινότητας των κατοίκων της εποχής, (κάποιες Ονοματοθεσίες του Χωριού, συγκεκριμένα πρόσωπα, Αγοραπωλησίες κ.λπ. Σημαντικό κομμάτι για μένα είναι και ο πολεμικός χορός, που χαρίζει μια λαογραφική αίγλη στο Χωριό μας.

Βέβαια για να προσαρμοστούν τα ανωτέρω σε μια τεκμηριωμένη αφήγησι και να ενταχθούν στον κλάδο της Τοπικής ιστορίας, διαπιστώνεις γρήγορα πως αυτό το «Τοπικό» δεν σκηνογραφείται και τόσο «Τοπικά». Διότι ένα Χωριό όσο μεγάλο και να φαντάζει στα προσωπικά μάτια, δεν είναι ο κύριος σταθμός των ιστορικών δρωμένων αλλά βιώνει προπάντων τις εξελίξεις που διαμορφώνονται σε μια ευρύτερη γεωγραφική περιφέρεια η οποία υπόκειται σε μια κοινή μοίρα: της κοινής Κεντρικής Διοίκησης και του Δικαίου που επιβάλλει, και γενικώτερα της κοινής πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και θρησκευτικής δομής που κυριαρχεί ....και που οφείλεις να λάβεις υπ' όψιν σου και να περιηγηθής σ' αυτά, έχοντας φυσικά πάντα ως κέντρο της κυκλικής αυτής τροχιάς, το Χωριό.

Η απόδοση μάλιστα του περιεχομένου, αν στοχεύεις με ακρίβεια και αντικειμενικότητα στην Ιστορική Αλήθεια, πρέπει να έχει σοφό οδηγό τις Αρχειακές πηγές, την βιβλιογραφία και φυσικά το κριτικό αποστράγγισμα της προφορικής Παράδοσης συγχωριανών ή μή, όπου φυσικά απαιτείται η συμβολή της.

Το αναφέρω γιατί το βιβλίο που θα πάρετε στα χέρια σας θέλω να πιστεύω ότι γράφτηκε με σεβασμό και με τιμιότητα προς αυτή την κατεύθυνση. Προσπάθησα να αποστασιοποιηθώ από τους συναισθηματικούς δεσμούς με το χωριό μου και να φανώ συνεπής και ειλικρινής μαζί σας, γνωρίζοντας πως κάποια πράγματα που αποκαλύπτουν τα στοιχεία δεν θα φανούν ούτε όμορφα , ούτε ευχάριστα, ούτε και αρεστά. Είναι και ο βασικός λόγος που το βιβλίο έλαβε αυτό το σχήμα - με κόστος την αισθητική του ευφάνιση. για να μπορεί κάποιος να διαβάσει το Αρχειακό υλικό στο τέλος.

Επίσης, ζητώ την κατανόησή σας γιατί, εν πολλοίς, δεν κατάφερα να αποδώσω τα κείμενα με την απλότητα και την λακωνικότητα του ύφους που θα έπρεπε. Βλέπετε η συνήθεια 40 χρόνων ενός δασκάλου σε εκτρέπει πολλές φορές, αντί για ουσιαστικότερους σχολιασμούς, σε περιγραφική φόρτιση και αναλυτικό πλεονασμό που πιθανόν να μη χρειαζόταν.

Αν τα συναντήσετε κατά την ανάγνωση, ελπίζω στην επιείκεια σας.

Ζητώ επίσης την άδειά σας να αναφερθώ με πολύ σύντομο τρόπο στην «σοφή Γεροντία» του Χωριού μας, που εκφράζει και την Προφορική Παράδοση. Λέγοντας «προφορική Παράδοση» εννοώ την μαρτυρία συμβάντων και γεγονότων που αναδύονται στην μνήμη κάποιων εκ των μεγαλυτέρων σε ηλικία συγχωριανών μας τα οποία βίωσαν οι δικοί τους παλιότερα, ή πληροφορήθηκαν για γεγονότα που έλαβαν χώρα στην τόπο μας. Άλλα από αυτά ήταν όντως σημαντικά, άλλα επουσιώδη και άλλα (να μη κρυβόμαστε) αντιφατικά ή άλλης εποχής (κυρίως της σύγχρονης). Η διάθεση όμως όλων όσων ενόχλησα και η συνδρομή τους ήταν συγκινητική....

Όμως παρ' ότι αισθάνθηκα απέναντι τους ευγνωμοσύνη και την ζεστασιά της φιλόξενης παρέας με την ευγένεια και την διάθεσι προσφοράς τους, κοιτάζοντας τα παιδιά μας, τις νεώτερες δηλ. από μας γενιές, ένιωσα πολύ ενοχικά, σκεπτόμενος ότι τούτο το εγχείρημα έπρεπε να είχε γίνει 20- 30- 40 χρόνια νωρίτερα, όταν ζούσαν άτομα με μνήμες και βιώματα πλησιέστερα σε αυτά τα υπόδουλα χρόνια , και για τα οποία θα ήταν σε θέσι να μας κατατοπίσουν σαφέστερα και ακριβέστερα για πολλά από εκείνη την εποχή.

Πάντως και τώρα το υλικό του βιβλίου έχει πολλά στοιχεία από την παλαιότερη γενιά και νιώθω ιερή υποχρέωση να εκφράσω θερμές ευχαριστίες στους: Ιωάννη Καρρά, Φώτιο Παπαφώτη, Ιωάννη Τζήμα, Σπυρίδωνα Παπαζήκο, Αγγελική Μότση, Γεώργιο- (Γάκη) Αθανασόπουλο, Σπυρίδωνα Τσουρά, Χρυσάνθη Μπέλλου και Αθανάσιο Μότση.

Ο καθένας τους με τον δικό του τρόπο, με τις γνώσεις, τις πληροφορίες, τις κρίσεις και εκτιμήσεις του, συνέβαλλαν να συγκεντρώσω υλικό το οποίο άλλο ενσωμάτωσα και άλλο προσάρμοσα στο ανωτέρω κείμενο. Ομολογώ φυσικά ότι δεν υπήρξε συγχωριανός μας τον οποίο συνάντησα και να μη μου ευχήθηκε τα καλύτερα σε αυτή την προσπάθεια και να μη θέλησε να βοηθήσει.

Ευχαριστώ ξέχωρα έναν πολύ σημαντικό άνθρωπο, τον Θωμά Φώτση, (αφήνω τις άλλες επιστημονικές ιδιότητες που κατέχει) και τον παρουσιάζω εδώ μόνο ως ιστορικό - ερευνητή, με θαυμαστό- αξιόλογο έργο στον πνευματικό και πολιτιστικό τομέα κυρίως στο Πολύδροσο, στο Χωριό του. Δυστυχώς τον γνώρισα πολύ αργά, με προξενητή τον φίλο μου τον Μιχάλη (Παντούλα), όταν η εργασία μου είχε δοθή στο τυπογραφείο. Παρά ταύτα οι συμβουλές του και οι υποδείξεις ήταν καίριες, μα πάνω απ' όλα σε εκείνον οφείλω την ενσωμάτωση των φορολογικών καταστίχων του μέσου και τέλους του 16ου αιώνα που αναφέρουν τα ονόματα των ηγετών των οικογενειών της εποχής εκείνης. Έστω και την τελευταία στιγμή το βιβλίο χάριν σε εκείνον εμπλουτίστηκε με πολύ σημαντικά στοιχεία χαρίζοντας στο χωριό μας ιστορικό χρονικό βάθος και ιστορική ύπαρξη στα ογδόντα χρόνια σχεδόν μετά την Άλωσι της Κωνσταντινουπόλεως.

Κοντά σε αυτόν Ευχαριστώ και τον ΗΛΙΑ ΚΟΛΟΒΟ. ( πάλι με υπόδειξη του Μιχάλη ) επίκουρο καθηγητή της Οθωμανικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Ρεθύμνου, ο οποίος μετέφρασε για χάριν αυτής της εργασίας, τα έγγραφα από τα παλαιοτουρκικά. Μας εξυπηρέτησε δε πολύ γιατί το έκανε πράξι και στον συντομότερο δυνατό χρόνο.

Ευγνώμονες και ξέχωρες ευχαριστίες οφείλω - για την παρότρυνση και την ηθική συμπαράσταση στην παρούσα προσπάθεια - , στον τ. πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. ΧΡΗΣΤΟ ΜΑΣΣΑΛΑ, στον ομότιμο καθηγητή γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗ και στον παιδικό μου φίλο από τα μαθητικά μας χρόνια ΠΑΝΝΗ ΜΟΤΣΗ. Και οι τρείς με αγάπη τίμησαν το παρόν βιβλίο κοσμώντας το με κείμενά τους.

Ευχαριστίες αξίζουν και οι υπεύθυνοι της Βιβλιοθήκης Ε.Η.Μ. (Κων/νος Μπίλης και Δήμητρα Μανούση) για την εγκάρδια εξυπηρέτηση που έτυχα σε ό,τι χρειάστηκα, όπως φυσικά και οι υπεύθυνοι του Αρχείου της Ι.Μ.Ιωαννίνων (π. Στέφανος Γκαλντέυης και Γεώργιος Ζάρας) για την αδειούχο διευκόλυνση που είχα στην πρόσβαση συγκεκριμένου Αρχειακού υλικού.

Ευχαριστίες οφείλω και στον ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ Μ. ΘΕΜΕΛΗ στον ταλαντούχο παρουσιαοτή μας αλλά κυρίως για την χορήγηση προς μελέτη σημαντικών εγγράφων που κατέχει, της λίγο πριν του 1913 και της αμέσως μετά την Απελευθέρωση από τους Τούρκους εποχής, φυσικά και για την φιλοτιμία και ετοιμότητα που έδειξε σε ό,τι τον χρειάστηκα.

Σημαντική ήταν επίσης και η συμβολή του φιλότεχνου ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΗ με το φωτογραφικό υλικό και την ενσωμάτωσή του στο βιβλίο, και με εκείνο που έχει εμπλουτίσει τα εκδοθέντα ημερολόγια του Χωριού, αλλά και με αυτόνομο υλικό που μου έστειλε.

Θα ευχαριστήσω ξέχωρα και τον καρδιακό παιδικό μου φίλο ΦΩΤΟ ΜΟΤΣΗ και για το κίνητρο της εργασίας και τις συμβουλές στην οργάνωση και στην αισθητική όψι του βιβλίου.... Γνωρίζει ότι είναι πάντα ευπρόσδεκτος στο σπίτι μου, θα τον παρακαλέσω όμως να μη μου ζητήσει καμμιά άλλη ετυμολογία γιατί θα μας βάλλει σε άλλους μπελάδες!!.

Άφησα τελευταίους τους δύο οργανωμένους Συλλόγους, αλλά και μερικούς άλλους που εκφράζουν το Χωριό μας και λειτουργούν προσφέροντας σ' αυτό το κατά δύναμη, με αγάπη.

Ευχαριστώ ολόψυχα τον πρόεδρο Μηνά Καρρά ασπαζόμενος το κάθε μέλος χωριστά του «Συλλόγου των απανταχού Ζωτικιωτών «Βρυτζάχα» Ιωαννίνων», καθώς και τον Παναγιώτη Καρρά και όλα τα μέλη της Αδελφότητας Ζωτικού Αθηνών, η οποία ανέλαβε και το κόστος Έκδοσης του βιβλίου ως πνευματική κληρονομιά στην νέα γενιά της Κοινότητάς μας. Πίσω από την γενική αναφορά των συγκεκριμένων προσώπων κρύβεται έκχυλη αγάπη, έντονο ενδιαφέρον και κοπιώδες τρέξιμο με ομόθυμη συμμετοχή και συνέργεια και διάθεση προσφοράς για την οργάνωση και πραγμάτωση όσων βλέπουμε σήμερα και όλα αυτά με περισσή αγάπη για το Χωριό μας.

Πιστεύω πως η επιτυχία της σημερινής εκδήλωσης ίσως δικαιώνει τις προσδοκίες όλων μας.

Κλείνοντας τονίζω και τα εξής:

Το συγκεκριμένο βιβλίο πιθανόν να αρέσει, πιθανόν να μην αρέσει, μπορεί να κριθή καλό, μπορεί κατώτερο των προσδοκιών, ίσως, αν βρεθούν καινούργια στοιχεία, να απαιτούνται διορθώσεις ή συμπληρώσεις. Θέλω να εκτιμηθή η καλή προαίρεση μιας προσπάθειας που έγινε με την βοήθεια πολλών από Σας. Προσδοκώ στο μέλλον να βρεθή ένας περισσότερο ειδήμων και επιστημονικά καταρτισμένος ιστορικός, ώστε να αξιοποιήσει τα στοιχεία και να μας παρουσιάσει κάτι πληρέστερο και καλύτερο.

Και πάλι σας Ευχαριστώ από καρδιάς όλους, ευχόμενος τα Καλύτερα