ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ 14η ΦΕΦΡΟΥΑΡΙΟΥ, ΗΜΕΡΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΙΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ
του φιλολόγου Δημητρίου Μίχα
Με τα νέα μέτρα απαγόρευσης για προστασία από τον κορονοϊό, ξεκίνησα να σκαλίσω κάποιες σκέψεις διαβάζοντας ένα πεντάστιχο που έλαβα στο κινητό μου από έναν παλιό μου μαθητή, που είναι τώρα και ψάλτης στον Αγιο Στέφανο Αττικής με την επωδό: «πού καταντήσαμε δάσκαλε;» Σκέφτηκα να το παρουσιάσω δημόσια:
πως πάγωσαν τα χέρια
πώς μάκρυνε ο ασπασμός
πώς βρήκε τοίχο η αγκαλιά
και με την μάσκα που φοράς
πώς ξέρω αν κλαίς ή αν γελάς;
Μπορεί να μην είναι για λογοτεχνικό βραβείο, όμως εκφράζει αυτό που φωνάζουμε ή ψιθυρίζουμε από μέσα μας με πόνο. Αισθάνεσαι δηλαδή όντως, το μούδιασμα της διαχυτικότητας στον χαιρετισμό και το μη σφίξιμο των χεριών, σε ξενίζει η «απαγορευμένη» θερμή αγκαλιά με την συνοδεία και ένός φιλιού, και με την κρύα απωθητικότητα που σου προξενεί η μάσκα, είναι σαν να απομακρύνεσαι συναισθηματικά από τον άλλο. Και αν είναι και οικείος, σου κακοφαίνεται περισσότερο. Και τούτα στην δεοντολογία άμυνας και προφύλαξης από τον κορονοϊό.
Εξ αρχής να αναφέρω ότι το να απασχολείς κάποιον να διαβάσει πράγματα που ακούει ειδησεογραφικά από το πρωί μέχρι το βράδυ δεν είναι και το πλέον σοφό. Παρά ταύτα θα το προσπαθήσω ως μια διέξοδο επικοινωνίας και επίσης για να θυμήσω κάτι, κάνοντας ταυτόχρονα και μια πρόταση «ευφάνταστου ταξιδιού».
Πράγματι εδώ και ένα χρόνο ήδη βιώνουμε την εποχή της πανδημίας του κορονοϊού που προβληματίζει την παγκόσμια κοινότητα. Ο προβληματισμός και στην χώρα μας είναι έντονος και σε περίοδο ύφεσης των κρουσμάτων και σε περίοδο έξαρσης ή σε φαινόμενα μετάλλαξης του ιού. Όλα τα μέτρα αντιμετώπισής του έχουν ως βασικό άξονα προφύλαξης την επιβολή της καραντίνας, που κρίθηκε από τους ειδικούς και την πολιτεία ως η αποτελεσματικότερη διαχείριση της θανατηφόρου απειλής, τουλάχιστον έως ότου αποδώσει ο προγραμματισμός των εμβολίων. (όποτε αυτός συμβή)
Ο «εν πολιορκία κατ’ οίκον εγκλεισμός»ακόμη και για όσους από μας - που δεν είχαν έντονη «κοσμική» ζωή ή «νυκτόβια διασκέδαση» - μας κακοφάνηκε γιατί στερηθήκαμε την χαρά του καφέ στην πολύβοη πλατεία, την «τρανή» έξοδο της παρέας για ουζάκι ή κρασάκι, την έξοδο του ολιγόωρου περιπάτου και όποια άλλη μικροχαρά μπορεί να προσθέσει κανείς που του αλλάζει την μονότροπη καθημερινότητα.
Είναι δε δεδομένο πως η μη εκπλήρωση του ενός, επιβαρύνει ψυχικά περισσότερο την απουσία κάποιου άλλου. Φέρνουμε πολύ βαρέως για παράδειγμα την ακούσια απομόνωση, όταν βιώνουμε την αποξένωση από την ζώσα επαφή και επικοινωνία με τους οικείους συγγενείς μας και άμεσους φίλους, μα προπάντων όταν συμβαίνει να «αποκλείονται» τα παιδιά μας από τις εκατέρωθεν συχνότατες επισκέψεις ή από τις κατ’ έθος γιορτές, και συνεστιάσεις λόγω μη «συγχρωτισμού» ή επειδή διαμένουν στην ….διπλανή πόλη, απέχοντας μόλις με μονοψήφιο αριθμό χιλιομέτρων! (χρήματα για να συναντηθούμε στο Ντουμπάϊ…δεν υπάρχουν)
Αφήνω φυσικά την αγωνία και το ψυχοφθόρο άγχος που διαλύει άνθρώπους με θέματα οικονομικών υποχρεώσεων, εργασιακών σχέσεων, σχεδίων και προγραμμάτων γιατί υπομένουν – όσοι αντέχουν το αδιέξοδο - σε πλήρη ανασφάλεια.
Πόσα μυστήρια ακυρώθηκαν, αναβλήθηκαν ή έγιναν σε πολύ στενό οικογενειακό κύκλο και χαρούμενα και θλιβερά για τα οποία νιώθαμε την πνευματική, ψυχική, συναισθηματική ανάγκη να παραβρεθούμε και δεν έγινε, είτε λόγω απαγόρευσης είτε λόγω πίεσης, που ήταν ιδιαιτέρως αποτρεπτική από όλους τους ενδιαφερομένους, επειδή ανήκουμε σε «ευπαθή, ευάλωτη» από πλευράς υγείας ομάδα;
Σε αυτή την μελαγχολική ατμόσφαιρα υπάρχουν πολλοί συνάνθρωποί μας που η «ανανεωτική πληρότητά» τους συνέβαινε με την βιωματική μετοχή τους στις εκκλησιαστικές ακολουθίες και η απουσία τους από τις μέγιστες εόρτιες λειτουργίες επιφέρει «ψυχικό πένθος». Άλλοι κάλυπταν τα ενδιαφέροντα τους με ημερήσιες ή ολιγοήμερες εξορμήσεις μέσω γραφείων ταξιδίων, άλλοι με τακτικές επισκέψεις στα εξοχικά τους, στην γενέτειρά τους, με ενεργό συμμετοχή σε συλλόγους, συνεστιάσεις, πανηγύρεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις μουσικής, θεάτρου, κ.λπ. Από όλα αυτά πλέον αποκομμένοι ρίχνουμε νοσταλγική ματιά στο …μέλλον!
Η δικτυακή βέβαια και τηλεφωνική επικοινωνία έχει και την πικρόχαρη όψη…
· Πόσα αστεία, ευτράπελα, σκίτσα, ανέκδοτα, χαριτωμένα και μη, «ερευνητικές αμφισβητήσεις», «φιλοσοφημένες εκτιμήσεις», «συνωμοσιολογικές, απόκρυφες αποκαλύψεις» «προφητείες» για τα «σημεία» ή «του τέλους των καιρών» τυφλών τεθνεώτων μοναχών- μοναχισσών (φαίνεται πως έτσι βλέπουν διεισδυτικά τα μελλούμενα μερικοί), ή άλλων μελλοντολόγων, δεν έχουμε «χ α ρ ε ί» στο facebook, messengerή στο viβer;
· Όταν…συναντηθούμε, πιθανόν να αποκαλυφθή και ο δικός μας «ηδονικός πόνος». Η δική μας δηλαδή απομόνωση και μοναξιά ίσως να βρήκε ευχάριστη διέξοδο στην «ηδονή του πιάτου»! Το πρωϊνό- δεκατιανό- γεύμα – δείπνο – προγραμματισμένο ή κρυφό (!) να συνέβη με «ηλεκτρικό πιρούνι» και να …διαμόρφωσε μεγεθυντικά- κυκλικά: κοιλιά, μάγουλα, μηρούς και πισινούς!
· Η πολύωρη εμμονή στην τηλεθέαση μας «εξειδίκευσε» στην επιστήμη «άλωσις του ανακλίνδρου», δηλαδήτης «κατάληψης του Καναπέ»! Η νοσηρότητα «ψυχικής πέψης» ενισχύεται για πολλούς και με την «αορίστου χρόνου» ενασχόληση και με τον υπολογιστή, η χρονοτριβή που πιθανόν να εκφράσει ψυχοσωματικά συμπτώματα ακινησίας, μουδιάσματος, αυπνίας, ακανονίστου ύπνου ή της καθ’ ύπνου νευρικότητας, μειωμένης συγκέντρωσης στον όποιο διάλογο προκύπτει, ιδιοκαταναγκαστικών εμμονών, διάσπασης προσοχής, μελαγχολίας, και δεν γνωρίζω τί άλλο ψυχοσωματικό σύμπτωμα μπορεί να διαγνωσθή σε κάποιους.
· Ας μη ξεχάσουμε και την πολύμετρη(!), βραδύποδη …βόλτα της Βεράντας! με την «κατάθλιψη της ακινησίας» που επιβαρύνεται στο αντίκρισμα των έρημων δρόμων και δυστυχώς πολλές φορές - με τις αναφορές από την ειδησιογραφία - για την κόπωση ενδοοικογενειακών σχέσεων, έννοια για υπερήλικες, ενοχές, προβολή απωθημένων ιδιορρυθμιών, μουρμούρας, γογγυσμών, μιζέριας κ.λπ.
· Ας προσθέσω και αυτό.Εκεί που πήγαμε να ξεχάσουμε το φορτισμένο από πολλές πλευρές «λεξικό της Κρίσης» (μνημόνια, Δ.Ν.Τ. , οι Αρχές, η Τρόϊκα, Eurogroup, ποσοτική χαλάρωση κ.λπ.), μας ήρθε καινούργιο και ξενόφερτο (λες και μας καταλαμβάνει επιληψία βαρβαροστομίας) «λεξικό της πανδημίας». Κάποιες ορολογίες με τις οποίες έχουμε «ψεκαστεί» είναι και οι εξής: covid-19 (κορονοϊός), virus(ιός) λοιμωξιολόγος, επιδημιολόγος, καραντίνα (περίοδος επιβεβλημένης απομόνωσης),Απομόνωση,Επιδημία, Επιβεβαιωμένα κρούσματα, Μένω Σπίτι, Τηρώ αποστάσεις, Lockdown (απαγόρευση κυκλοφορίας),με τοTakeWay(εννούμε την παραγγελία για το σπίτι) με τοClick Away (εννούμε εξωτερική παράδοση προϊόντος με προπληρωμένη ηλεκτρονικά παραγγελία), έξαρση, ανοσία της αγέλης, κολχικίνη, χλωροκίνη, κρούσμα, ιχνηλάτηση, μοριακό τεστ (PCR), Μ.Ε.Θ., Μάσκα, γάντια, γρήγορο τεστ, αναπνευστήρας, ευπαθής ομάδα, μετάλλαξη, εμβολιασμός κ.λπ.
Εν μέσω λοιπόν αυτής της πανδημίας που μοιάζει με έναν ιδιότυπο «αόρατο πόλεμο»,που μας επιβάλλεται ένας πρωτόγνωρος, ιδιότυπος επίσης «εγκλεισμός» (στον κάτοικο της πολης προπάντων) , παρουσιάζονται και ειδήμονες για να συμβουλεύσουν το πώς θα διαβιώνουμε την «απομόνωσή» μας λιγότερο «στενόχωρα» - με την διττή σημασία: του χώρου και του θυμικού – και να την αντιμετωπίσουμε περισσότερο με θετική και όχι με ψυχοφθόρα σκέψη.
Θεωρητικά οι προτάσεις για δημιουργική απασχόλησημε σκοπό να μεταμορφώσεις μια ανούσια, πληκτική ρουτίνα της καθημερινότητας δεν ακούγονται ούτε δύσθυμα ούτε κρίνονται ανώφελα.
Προβληματίζεσαι όμως. Γιατί όταν προτείνεται ακρόαση μουσικής ή γυμναστική «δωματίου ή βεράντας», το κατανοεί κανείς και πιθανόν να το καλοδεχθή·όταν όμως συμβουλεύουν : ότι είναι «καιρός ευκαιρίας για ενδοσκόπηση» και για «στροφή σε μια υγιή ενδοοικογενειακή σχέση επικοινωνίας», για να «σπάσουμε τα εγωϊστικά στεγανά μας», πώς στην ευχή θα πετύχουμε όλα τούτα τα ψυχοφελή ώστε «η πληρότητα της εσωτερικής ικανοποίησης θα είναι και η μεγίστη ανταμοιβή μας»;
Και πώς θα παραδεχθής ότι υπάρχει «άρρωστη» σχέση και είσαι και ο «κύριος ένοχος»; Πώς θα βρής έναν δίαυλο αυτογνωσίας… και γιατί χρειάζεσαι «ιό» για να τον πετύχεις; Και πως έρχεται το βήμα της εύχαρης διάθεσης για να βλέπεις και τα πράγματα από την αισιόδοξη όψη; Δεν απαιτείται για κάποιους και ένα επίπεδο παιδείας;…
Πάντως εγώ χωρίς καμμία ειδικότητα ψυχολόγου, κοινωνιολόγου ή παρεμφερών επιστημών, δεν έχω φυσικά ασφαλή συμβουλή να προτείνω. Ένα εξαιρετικό, όμορφο κείμενο όμως της συγχωριανής μας Μυρτώς Μότση με τον τίτλο «Ο ταξιδιώτης», «όπου με ελεύθερο πνεύμα και ανοιχτή καρδιά, γενναιόδωρη, παιδική, μπορείς να γίνεις αληθινός ταξιδιώτης, πρωτίστως ταξιδιώτης χωρίς ταξίδι»….είναι μια πολύ καλή ιδέα δημιουργικής φαντασίας….
Το σκεπτικό της έδεσε και με την ημέρα της 14ης Φεβρουαρίου που είναι αφιερωμένη όχι μόνο στον Έρωτα αλλά στις απανταχού Βιβλιοθήκες ως «γιορτή του βιβλίου». Ετσι όλοι μας είμαστε εν δυνάμει εραστές των βιβλίων με ένα ταξίδι στις σελίδες τους. Η μελέτη ενός βιβλίου είναι ικανό να μας χαρίσει δημιουργικό χρόνο, γνώσεις πολύμορφες και «εμπειρίες», ιδέες και απόψεις επωνύμων ή λιγότερο γνωστών προσώπων, καθώς και τον «κόσμο» πολλών χωρών με αξιόλογα πολιτιστικά και ιστορικά ενδιαφέροντα.
Η Μυρτώ μας βοηθάει, - παρ’ ότι το κείμενο της αδικείται από τα αποσπάσματα που παραθέτω - : «Τα ταξίδια σε μαθαίνουν να ταξιδεύεις χωρίς να αλλάξεις μέρος. Όταν ξαναβρεθείς στο σπίτι σου πάλι να ταξιδέψεις θέλεις. Πια όμως ξέρεις πως δε χρειάζεται να αλλάξεις χώρα ή συντεταγμένες για να το πετύχεις. Κανείς μπορεί να ταξιδέψει μένοντας στην πόλη του, στη γειτονιά του, στο σπίτι του. Κάθε μέρα μπορούμε να ταξιδεύουμε. Σε ένα από τα σκίτσα του ο Sempé σχεδίασε έναν κύριο άνετα καθισμένο στην πολυθρόνα του σαλονιού του, με το δείκτη του ενός χεριού του στον κρόταφο και ύφος υπέρτατης ονειροπόλησης: “Τα ωραιότερα ταξίδια τα έκανα εδώ”, έγραφε η λεζάντα.»
Στίς σημειώσεις μου βρήκα και την εξής αρχαία προτροπή: «Συνείημεν ἐν ονειρείησι πύλῃσι εὐοδωθησόμενοι ἐν τῇ εὐοδίᾳ δοκήματος»με μετάφραση: Ἂς συναντηθοῦμε στὶς πύλες τῶν ὀνείρων μὲ σκοπὸ νά ἔχουμε αἴσιο ταξίδι στὴν καλοτάξιδη φαντασία.!
Γιατί όχι; Ενα ταξίδι λοιπόν στην «χώρα» ενός βιβλίου, για να απαλλαγούμε …από τον χώρο και κλοιό της απομόνωσής μας ή από το κελί της ….όποιας φυλακής μας!
ΥΓ. Σε εποχή κορονοϊού με δισταγμό θα προτρέψω και την μελέτη του εξαιρετικού διηγήματος του Γεωργίου Βιζυηνού: «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον»…επειδή οι κατά φαντασίαν περιπέτειες του «κοσμογυρισμένου» καλόκαρδου παππού που δεν έχει κάνει ούτε ένα ταξίδι στη ζωή του, τελικά «αυτό το ένα που προκύπτει» έχει …ουράνια διαδρομή !
Καλή Δύναμη με Υγεία και Υπομονή σε όλους…. και φυσικά καλή μας Αντάμωσι.