Η Πελοπόννησος ήταν μια από τις κτήσεις των Βενετών. Κατελήφθη από τους Οθωμανούς και έστησαν τον μηχανισμό διοίκησής τους για ένα διάστημα και στη συνέχεια οι Βενετοί επέστρεψαν, προσπαθώντας να ανακτήσουν τα χαμένα τους εδάφη.

Έτσι το 1685 εγκαθίσταται ξανά η βενετική διοίκηση. Οι Βενετοί χτυπούν και την Αθήνα και την Στερεά Ελλάδα. Τότε είναι που ανατινάχθηκε και ο Παρθενώνας κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από τους Βενετούς.

Οι Βενετοί ελέγχουν την Πελοπόννησο από το 1685 έως το 1715, οπόταν ένας ισχυρότατος οθωμανικός στρατός στρατοπεδεύει στην Θήβα,με στόχο να κινηθεί νοτιότερα για να χτυπήσει την Πελοπόννησο. Τότε συνεννοούνται οι πιο σημαντικές ελληνικές οικογένειες της Πελοποννήσου, σε συνδυασμό με ιερωμένους, και στέλνουν μία αντιπροσωπεία μυστικά στο οθωμανικό στρατόπεδο και δηλώνουν την υποταγή τους. Η οθωμανική στρατιά χτυπά τους  Βενετούς, τους κατανικά, και καταλαμβάνει την Πελοπόννησο. Οι Βενετοί εκδιώκονται από την Πελοπόννησο και τα κτήματα των Βενετών που ήταν τα πιο πλούσια και μεγάλα τα παίρνουν οι Οθωμανοί στα χέρια τους και έτσι δημιουργούνται μεγάλοι γαιοκτήμονες μουσουλμάνοι στην Πελοπόννησο, που είχαν τα πιο εύφορα εδάφη. Όμως στην Πελοπόννησο υπήρχαν περιοχές  ημιορεινές στις οποίες είχαν σταθεροποιηθεί μεγάλες ελληνικές οικογένειες, οι οποίες είχαν καταφέρει μέσα απ’ τις αλλεπάλληλες εναλλαγές εξουσίας να κρατήσουν τη δύναμή τους και την κοινωνική ισχύ τους, και την οικονομική πλευρά της δύναμης σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές της Πελοποννήσου.

Στην Πελοπόννησο δεν υπήρξε το φαινόμενο του αρματολισμού. Δεν υπήρξαν αρματολοί. Οι Οθωμανοί δεν αισθάνθηκαν ότι χρειάζονται αρματολοί πάνω στα βουνά της Πελοποννήσου, διότι, πρώτα-πρώτα δεν είναι τόσο εκτεταμένοι οι όγκοι και συμπαγείς όπως στην Στερεά και στην Ήπειρο, όπου χρειάζονταν τα αρματολίκια. Εκτός αυτού, η Πελοπόννησος είχε ένα καταπληκτικό δίκτυο κάστρων, βυζαντινών και κυρίως βενετικών, τα οποία επέτρεπαν στους Οθωμανούς να ελέγχουν τα πράγματα. Έτσι  δεν δημιουργήθηκε ο θεσμός των αρματολών, αλλά στην πελοποννησιακή κοινωνική ιστορία υπήρξε ο θεσμός του κάπου. Οι κάποι δεν είχαν σχέση με τους αρματολούς του βορρά, ήσαν έμμισθοι υπάλληλοι αυτών των ισχυρών οικογενειών, είτε ήταν χριστιανικές οικογένειες είτε ήταν μουσουλμανικές, οι οποίοι φρόντιζαν για την ασφάλεια της περιοχής κυριαρχίας της οικογένειας των κοτζαμπάσηδων. Δεν ήταν δηλαδή υπάλληλοι, δημόσιοι υπάλληλοι της οθωμανικής εξουσίας. Ήταν υπάλληλοι σε ιδιώτες. Σαν να λέγαμε σήμερα security δηλαδή. Δεν έχει καμία σχέση η κοινωνική δύναμη  του κάπου με την δύναμη των αρματολών.
Στην Στερεά Ελλάδα την δύναμη την έχουν οι αρματολοί. Στα πεδινά και σε κάποιες πόλεις οι προεστοί. Στην Πελοπόννησο τη δύναμη την έχουν οι μεγάλες αυτές οικογένειες. Δεν είναι μόνο ισχυρές οικονομικά, αλλά διοικούν, ως εσωτερική τοπική αυτοδιοίκηση, και τις περιοχές που ελέγχουν οικονομικά.
Ποιες είναι αυτές οι μεγάλες οικογένειες στην Πελοπόννησο; Η μεγάλη οικογένεια της Κορινθίας ήταν οι Νοταράδες. Στην Αχαΐα, στην περιοχή της Αχαΐας, είναι η οικογένεια Λόντου στην περιοχή του Αιγίου, της Βοστίτσας δηλαδή, και η οικογένεια Ζαΐμη, στα ορεινά της Αχαΐας, στην περιοχή των Καλαβρύτων. Στα Καλάβρυτα υπάρχουν κι άλλες ισχυρές οικογένειες, όπως είναι η οικογένεια Φωτήλα, η οικογένεια Πετμεζά, η οικογένεια Χαραλάμπη. Στην περιοχή της Πάτρας οι μεγάλες οικογένειες ήταν οι Κανακάρη, Μπενιζέλου Ρούφου, Παπαδιαμαντόπουλου. Στην περιοχή της Αρκαδίας και στην περιοχή  της Καρύταινας και στα Λαγκάδια την οικογένεια Δεληγιάννη. Κοντά, σε άλλο σημείο της Αρκαδίας, βρίσκεται η οικογένεια Παπατσώνη. Στην περιοχή των Ιμλακίων, στην περιοχή της Ηλείας, στη Γαστούνη είναι η οικογένεια Σισίνη. Στην περιοχή της Αργολίδας η μεγάλη οικογένεια είναι η οικογένεια Περρούκα. Στην περιοχή  της Μεσσηνίας είναι η οικογένεια Μπενάκη. Στην Μάνη, η οποία ανήκε διοικητικά στον καπουδάν πασά, δηλαδή στην κεντρική διοίκηση της Πύλης, οι δύο μεγαλύτερες οικογένειες  ήταν οι Μαυρομιχαλαίοι, (οι Τζανετάκηδες Γρηγοράκηδες) και οι Γιατράκηδες. Σημαντική ήταν και η οικογένεια Κρεββατά, στον Μυστρά. Στην Τρίπολη, η μεγάλη ελληνική οικογένεια ήταν η οικογένεια Κουγέα.

Στην Πελοπόννησο υπήρχε, όπως σε όλη την Oθωμανική Aυτοκρατορία, μία διττή κατάσταση. Την κεντρική διοίκηση την έχει η οθωμανική πλευρά. Ο σουλτάνος στέλνει στην Πελοπόννησο τον πασά της Πελοποννήσου. Όμως, όπως συνέβαινε και σε όλες τις περιοχές στην Oθωμανική Aυτοκρατορία, υπήρχε και η πλευρά της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η Oθωμανική Aυτοκρατορία ήταν ένα θεοκρατικό σύστημα και είχε διαιρέσει εξ αρχής τον κόσμο της σε mil- let, δηλαδή τους κατοίκους, τους υπηκόους τούς είχε διαιρέσει ανά θρήσκευμα, είχε δώσει τη δυνατότητα στα άτομα του κάθε θρησκεύματος  να επιλύουν σε τοπικό επίπεδο τα προβλήματά τους με ευθύνη της δικιάς τους ιεραρχίας της εκκλησίας και έτσι δημιουργήθηκε αυτή η πλευρά της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία έμοιαζε να είναι ανεξάρτητη από εκείνη της οθωμανικής, επέλυε προβλήματα και συγκέντρωνε τον φόρο για να τον δώσει στους Οθωμανούς που θα τον έδιναν στην κεντρική κάσα, στο υπουργείο των οικονομικών στην Κωνσταντινούπολη.

Μέσα σε αυτή τη λογική της τοπικής αυτοδιοίκησης είχε αναπτυχθεί περαιτέρω η ισχύς των τοπικών αρχόντων και βέβαια στην Πελοπόννησο αυτοί οι κοτζαμπάσηδες είχαν πάρει μεγάλη δύναμη. Μετά το 1715 όμως η δύναμη των κοτζαμπάσηδων της Πελοποννήσου αυξάνεται, λόγω του γεγονότος ότι παρεδόθη ο χριστιανικός πληθυσμός στους Οθωμανούς και οι Οθωμανοί έδωσαν αυτά τα προνόμια διοίκησης, και μετέχουν στην κεντρική διοίκηση της Πελοποννήσου. Το κάθε χωριό εξέλεγε τους προεστούς του. Ανά περιφέρεια ο προεστός κάθε χωριού έστελνε έναν εκπρόσωπο σε μία συνέλευση, η οποία εξέλεγε δυο- τρία άτομα που αυτά στέλνονταν σε ένα όργανο το οποίο λειτουργεί κάθε τόσο στην Τριπολιτσά και το οποίο ονομάζεται «Πελοποννησιακή Γερουσία».
Η «Πελοποννησιακή Γερουσία» απαρτίζεται από τους εκπροσώπους των περιφερειών, είναι Έλληνες χριστιανοί ορθόδοξοι και βέβαια καθώς στις περιφέρειες είναι οι κοτζαμπάσηδες που ελέγχουν την οικονομία της περιοχής, η πολιτική εκπροσώπηση είναι έτσι κι αλλιώς στα χέρια τους. Έτσι στην «Πελοποννησιακή Γερουσία» μετέχουν οι εκπρόσωποι των κοτζαμπάσηδων, οι οποίοι ταυτοχρόνως είναι και οι εκπρόσωποι των περιφερειών της Πελοποννήσου.
Η «Πελοποννησιακή Γερουσία» συνεργάζονταν με τον πασά. Μπορούσε να εκφράσει τις ενστάσεις της ή τις προτάσεις της, μπορούσε να απορρίψει το ποσό προς είσπραξη φόρων που έστελνε η κεντρική διοίκηση. Είχε δηλαδή αποφασιστικό ρόλο διοίκησης αυτό το σώμα, το οποίο σώμα εκτός των άλλων εξέλεγε και τρεις εκπροσώπους. Η Πελοποννησιακή Γερουσία εξέλεγε τρία άτομα, δύο Μωραγιάννηδες και έναν βεκίλη/διερμηνέα, οι οποίοι έμεναν μονίμως στην Τρίπολη δίπλα στον πασά και αποτελούσαν σταθερά το διοικητικό περιβάλλον του μαζί με αντίστοιχους μουσουλμάνους της Πελοποννήσου.
Tο 1769 άρχισαν οι συγκρούσεις στην Πελοπόννησο, που είχαν προωθηθεί από  την δράση των πρακτόρων της Αικατερίνης της Μεγάλης, η οποία και επιθυμούσε να δημιουργηθεί δεύτερο μέτωπο στο νότο της Βαλκανικής, ενόσω η ίδια συγκρούονταν με τους Τούρκους στη Μαύρη Θάλασσα και στις περιοχές της Βλαχίας και της Μολδαβίας και τις περιοχές της σημερινής νότιας Ουκρανίας.

Πολλοί κοτζαμπάσηδες της Πελοποννήσου συνεμάχησαν με τους Ρώσους και οι Μανιάτες. Έγιναν τα Ορλωφικά, δηλαδή έγινε η εξέγερση εναντίον των Οθωμανών.
Η Πελοπόννησος βρέθηκε μετά το 1770-71 σε μια δεινή κατάσταση. Η βία ήταν τεράστια. Οι Οθωμανοί για να καταπνίξουν την εξέγερση κάλεσαν Τουρκαλβανούς, Αλβανούς μισθοφόρους, οι οποίοι ενώ κατέπνιξαν την επανάσταση επιδόθηκαν στη λεηλασία όλης της Πελοποννήσου και όλων των ανθρώπων, είτε ήταν χριστιανοί είτε ήταν μουσουλμάνοι. Οπότε η οθωμανική διοίκηση, ζήτησε τη βοήθεια του οθωμανικού στρατού για να καταπνίξει  τους Αλβανούς. Τώρα πλέον όλοι μαζί ήταν εχθροί των Τουρκαλβανών, και οι χριστιανοί κάτοικοι και η μουσουλμανική διοίκηση και και συνεργάστηκαν εναντίον τους. Έτσι στο τέλος της δεκαετίας του ’70 επέρχεται ηρεμία στην Παλοπόννησο και το ενδιαφέρον είναι ότι οι κοτζαμπάσηδες, παρότι είχαν συμμετάσχει στην εξέγερση εναντίον των Οθωμανών, ξαναβρίσκονται να λειτουργούν όπως και πριν. Εκείνοι οι οποίοι θα βρουν όμως την μεγάλη τους δυσκολία θα είναι οι διάφοροι κλέφτες της Πελοποννήσου. Και στην Πελοπόννησο μέχρι εκείνη την εποχή υπήρχαν κλέφτες. Υπήρχαν  ο Ζαχαριάς, υπήρχαν οικογένειες κλεφτών, οι Κολοκοτρωναίοι κλπ, με παράδοση κλεφτουριάς. Οι κλέφτες συνήθως χτυπούσαν – παντού, όχι μόνο στην Πελοπόννησο – γενικά όχι τόσο τους δυνατούς, τους πολύ πλούσιους και δυνατούς, διότι ήξεραν ότι και φύλαξη υπάρχει και ότι αν χτυπήσουν δυνατούς τα αντίποινα θα είναι βαριά. Οι κλέφτες της Πελοποννήσου άρχισαν να χτυπούν, μετά τα Ορλωφικά, και κοτζαμπάσηδες Έλληνες και Τούρκους κοτζαμπάσηδες, οπότε κάποια στιγμή η πελοποννησιακή διοίκηση, δηλαδή όλοι οι χριστιανοί κοτζαμπάσηδες, η Εκκλησία η χριστιανική της Πελοποννήσου, και ολόκληρη η μουσουλμανική διοίκηση της Πελοποννήσου απεφάσισαν να εκκαθαριστεί η Πελοπόννησος από τους κλέφτες. Ζήτησαν από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως να αποστείλει μια επιστολή που να διαβαστεί σε όλη την Πελοπόννησο, σε όλες τις εκκλησίες της Πελοποννήσου, με την οποία να ζητείται η συνδρομή κάθε χριστιανού στην καταδρομή εναντίον των κλεφτών και να απειλείται με αφορισμό όποιος χριστιανός κάτοικος δεν μετάσχει. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως έστειλε αυτό το αφοριστικό και έτσι το 1806 άρχισε ο περίφημος κατατρεγμός των κλεφτών της Πελοποννήσου, και κατέληξε στην πλήρη εκκαθάριση της Πελοποννήσου από τους κλέφτες. Τότε εξολοθρεύτηκε όλη η κλεφτουριά της Πελοποννήσου και ο Κολοκοτρώνης με λίγους απ’ τους συντρόφους του πέρασε στη Ζάκυνθο και επέστρεψε παραμονές της επανάστασης.

Γιάννης Μότσης