Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 - Το διεθνές πλαίσιο

adelfotita Αδελφότητα Ζωτικιωτών Αθήνας”

Σύλλογος Ζωτικιωτών "Η ΒΡΥΤΖΑΧΑ"

Κυριακή, 28/04/2024

Σύνδεση / εγγραφή

Αρχείο φωτογραφιών

Η Αδελφότητα Ζωτικιωτών στο Facebook

Ο Σύλλογος Ζωτικιωτών στο Facebook

Δημοφιλή άρθρα

Διαδικτυυακές Δημ. Υπηρεσίες

Ελληνικό Κτηματολόγιο

Α.Α.Δ.Ε.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 - Το διεθνές πλαίσιο

Βρισκόμαστε στο 1821. Είναι ο αιώνας κατά τον οποίο ωρίμασαν οι κύκλοι προηγουμένων εξελίξεων έτσι ώστε να αναφανεί η σημασία νέων τομών στην οικονομία, στη διπλωματία και διεθνών ισορροπιών. Eίναι ο αιώνας της βιομηχανικής επανάστασης.

Η βιομηχανική επανάσταση είχε συμβεί λίγες δεκαετίες πριν, στο τέλος του 18ου αιώνα στην Αγγλία, και εκεί στο 19ο αιώνα η βιομηχανική επανάσταση ωριμάζει και εκτινάσσεται. Είναι ο αιώνας της Αγγλίας, όπως ονομάζεται ο 19ος αιώνας. Γιατί η Αγγλία μετά τη μακρά της, την αργή αλλά σταθερή της άνοδο, από τον 15ο και 16ο αιώνα, υποσκελίζει την αντίπαλό της Γαλλία, σε σχέση με την διεθνή της διεισδυτικότητα και στο 19ο αιώνα, μετά το τέλος των Ναπολεοντείων πολέμων. Το τέλος των Ναπολεοντείων πολέμων τοποθετείται στο 1815 με την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό. Η Αγγλία είναι ο μεγάλος νικητής αυτού του γύρου και έτσι στο 19ο αιώνα ο μεγάλος παράγοντας της διεθνούς πολιτικής κάθε επιπέδου, είναι με απόσταση η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο, η Αγγλία.

Η Αγγλία στο 19ο αιώνα δημιουργεί τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία που έχει ποτέ γνωρίσει η ανθρωπότητα και στην ουσία ποδηγετεί με άμεση εξάρτηση το 1/5 της ανθρωπότητας. Στο 19ο αιώνα η βασίλισσα, η εμβληματική βασίλισσα της Αγγλίας στον αιώνα αυτό, έλεγε την περίφημη φράση: «Στο βασίλειό μου ο ήλιος δε δύει ποτέ» και το εννοούσε. Διότι η Αγγλία στον 19ο αιώνα διαθέτει αποικίες σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις ηπείρους και έτσι, η κορυφαία της φυσικά αποικία είναι η Ινδία, είναι η Αυστραλία, είναι πολλά σημεία, πράγματι αν έδυε ο ήλιος μια στιγμή σε κάποιο σημείο της αυτοκρατορίας αυτής, ανέτελλε σε κάποια άλλο. Το λέω αυτό διότι πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι η Αγγλία ήταν εκείνη η οποία στο 19ο αιώνα έδινε το στίγμα των μεγάλων διπλωματικών εξελίξεων και δεν είναι τυχαίο, ότι και στην ελληνική περίπτωση η χώρα η οποία έπαιξε το μεγαλύτερο ρόλο για τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, από όλες τις πλευρές, δεν ήταν άλλη παρά η Αγγλία. Η μεγαλύτερη δηλαδή δύναμη παγκοσμίως την εποχή εκείνη, όχι μόνο ευρωπαϊκώς.

Από την άλλη πλευρά η Γαλλία είναι μια μεγάλη επίσης δύναμη. Δεύτερη δύναμη. Προσπάθησε να είναι εξίσου σημαντική, όπως η Αγγλία. Είχε όλες τις δυνατότητες να γίνει η παγκόσμια υπερδύναμη. Όμως ήρθαν έτσι ο κύκλος των πραγμάτων ώστε η γαλλική επανάσταση και οι ναπολεόντειοι πόλεμοι, παρότι προσέδωσαν ένα τεράστιο κύρος στη Γαλλία και την μετέτρεψαν σε χώρα εκπομπής μηνυμάτων ελευθερίας και επανάστασης σε όλο τον κόσμο, από την πλευρά αυτή η γαλλική ιστορία και οι εξελίξεις στη Γαλλία έπαιξαν επίσης πολύ μεγάλο ρόλο για την ελληνική πλευρά, καθότι η ελληνική επανάσταση είναι παιδί, όπως και πολλές άλλες επαναστάσεις της εποχής της γαλλικής επανάστασης.

Η Γαλλία λοιπόν μετά το 1815 είναι ηττημένη στα πεδία των μαχών, αλλά παραμένει μια σημαντική δύναμη, η οποία επιθυμεί να παίζει κεντρικό ρόλο στα ευρωπαϊκά θέματα. Εξ αυτού και η Γαλλία είναι μια δύναμη , η οποία θα παίξει επίσης πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η χώρα η οποία έχει επίσης τεράστιο ρόλο για όσα θα συμβούν στην ελληνική επανάσταση, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη το 19ο αιώνα, δηλαδή εκεί μεταξύ του 1800 και 1821 είναι η Ρωσία.

Η Ρωσία μας ενδιαφέρει από πολλές πλευρές διότι είναι χριστιανική ορθόδοξη δύναμη και έχει μια βαθιά διεισδυτικότητα εξ αυτού στους χριστιανούς ορθοδόξους όλων των Βαλκανίων, ιδιαίτερα μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, ώστε η περιοχή των χριστιανών ορθόδοξων Ρώσων, εκεί στη βόρεια πλευρά της Ευρώπης να παραμένει η μοναδική περιοχή χριστιανών ορθόδοξων, η οποία δεν έχει καταληφθεί από μουσουλμανική δύναμη, είτε αραβική, είτε οθωμανική.

Έτσι η Ρωσία από τον 15ο αιώνα εκ των πραγμάτων αποκτά ένα ειδικό βάρος για το συναισθηματικό και θρησκευτικό κόσμο των χριστιανών ορθόδοξων. Σταδιακά μετά το 15ο αιώνα η χώρα αυτή εξελίσσεται δυναμικά, απαλλάσσεται από το ζυγό των Μογγόλων που για ένα διάστημα την κατέτρεξε και κάτω από την διακυβέρνηση της δυναστείας των Ρωμανώφ εξελίσσεται στην μεγαλύτερη σε έκταση δύναμη στον κόσμο, καθώς στο 16ο και 17ο αιώνα η Ρωσία επεκτείνεται πέραν των Ουραλίων, φτάνει μέχρι τον Ειρηνικό ωκεανό και σταδιακά ενσωματώνει στο τεράστιο κράτος της και την περιοχή της Αλάσκας, δηλαδή τη δυτική πλευρά της αμερικανικής ηπείρου. Το γεγονός ότι η Ρωσία μετατρέπεται σε τόσο μεγάλη παγκόσμια δύναμη, την φέρνει στο 18ο αιώνα, στη θέση να είναι έτοιμη να επιτεθεί στην οθωμανική αυτοκρατορία που βρίσκεται στο νότο της, ούτως ώστε να επεκταθεί προς τα εκεί και να καταλάβει τα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Αποτέλεσμα είναι ότι στο 18ο αιώνα, είχαν ξεκινήσει, οι αλλεπάλληλοι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι. Πρώτος ξεκίνησε αυτούς τους πόλεμους ο Μέγας Πέτρος, στο πρώτο τέταρτο του 18ου αιώνα. Η Αικατερίνη η Μεγάλη έδωσε μεγάλη έμφαση στην επέκταση της ρωσικής αυτοκρατορίας στο νότο, δηλαδή προς τη Μαύρη Θάλασσα και εξ αυτού έδωσε τις διαταγές για την έναρξη του μεγάλου ρωσοτουρκικού πολέμου, του 1768- 1774. Η δράση των ρωσικών δυνάμεων το 1768, 1769, 1770-71 μέχρι και το 1774 στον πρώτο αυτό ρωσοτουρκικό πόλεμο θα συνδυαστεί με την προσπάθεια των Ρώσων να δημιουργήσουν βάση πολέμου στο νότο της Βαλκανικής, ούτως ώστε να βοηθηθεί η Ρωσία στα δικά της μέτωπα. Έτσι Ρώσοι πράκτορες προσπαθούν να παρακινήσουν νησιώτες του ελληνικού χώρου και της Πελοποννήσου σε εξέγερση και έτσι στα 1770 έχουμε σε διάφορα σημεία, κυρίως στη Πελοπόννησο, τα πολύ γνωστά μας Ορλωφικά. Αυτός ο ρωσοτουρκικός πόλεμος ολοκληρώθηκε επιτυχώς για τη Ρωσία με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, ωστόσο τα Ορλωφικά έληξαν με ήττα των Ελλήνων και μεγάλες σφαγές στην Πελοπόννησο. Η Ρωσική όμως διείσδυση στη νότια Βαλκανική και στην ελληνική χερσόνησο θα συνεχίσει περαιτέρω με καινούριους πολέμους. Δεύτερος κύκλος ρωσοτουρκικών πολέμων θα υπάρξει μεταξύ του 1806-1812 και οι Ρώσοι θα διεισδύσουν ακόμη βαθύτερα στα οθωμανικά εδάφη κατακτώντας περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και τον έλεγχο στην ουσία τον πολιτικό έλεγχο στη Βλαχία και στη Μολδαβία. Ο ναύαρχος Σενιάβιν κινητοποιεί και πάλι νησιώτες, ελέγχει περιοχές των παραλίων και των νησιών του Αιγαίου. Είναι η περίοδος της δράσης του Νικοτσάρα, του Μπλαχάβα κτλ., και αυτό φέρνει μια σειρά εξελίξεων και αναταραχών μέσα στα οθωμανικά εδάφη, της περιοχής του νότου της Βαλκανικής. Η δράση της Ρωσίας, η διείσδυση της στη Μαύρη Θάλασσα, οι αλλεπάλληλοι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι, η αλλεπάλληλη παρουσία του ρωσικού στόλου στις περιοχές της ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου θα παίξουν τεράστιο ρόλο, ψυχολογικό, διπλωματικό, πολιτικό για την προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης.
Η οθωμανική αυτοκρατορία στον 18ο αιώνα, βρίσκεται σε καμπή της ιστορίας της. Η οθωμανική αυτοκρατορία από τον 17ο αιώνα, άρχισε να έχει σημεία κάμψης και παρότι η έκταση της αυτοκρατορίας ήδη στο 17 ο αιώνα είναι τεράστια, η Μαύρη Θάλασσα θα πάψει να είναι οθωμανική λίμνη, λόγω των ρωσοτουρκικών πολέμων και της διείσδυση των Ρώσων στη Μαύρη Θάλασσα. Από το 17ο αιώνα, αυτό το αίσθημα της ανίκητης αυτοκρατορίας αρχίζει να υποχωρεί, καθώς η οθωμανική αυτοκρατορία ηττάται για δεύτερη φορά το 1683 στα τείχη της Βιέννης, όταν οι Οθωμανοί αναγκάζονται να υποχωρήσουν από το κέντρο της Ευρώπης. Σταδιακά χάνουν την περιοχή της Ουγγαρίας και στις αρχές, του 18ου αιώνα θα αρχίσουν να αισθάνονται και τις απώλειες από τη ρωσική πλευρά στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Αυτά τα συμπτώματα της παρακμής της οθωμανικής αυτοκρατορίας, θα είναι εμφανέστερα στο 18ο αιώνα.

Στο 18ο αιώνα οι Οθωμανοί έχουν προβλήματα στο εσωτερικό τους μέτωπο, καθώς το κράτος παρουσιάζει δυσλειτουργίες. Eνισχύονται περιφερειακές δυνάμεις στην αυτοκρατορία, οι οποίες φιλοδοξούν να δώσουν τις δικές τους λύσεις στις περιφέρειες και πολλές φορές να απομακρυνθούν από την εξουσία του σουλτάνου και να ανεξαρτητοποιηθούν. Στον 18ο αιώνα θα υπάρχουν αλλεπάλληλες εξεγέρσεις γενιτσάρων, τμημάτων της οθωμανικής κοινωνίας σε σχέση
με επιλογές των σουλτάνων, που βασίζονται στην ανάγκη μεταρρυθμίσεων μέσα στην οθωμανική αυτοκρατορία. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές περιελάμβαναν αλλαγές στο στράτευμα, ή προθέσεις αλλαγών στο στράτευμα. Προθέσεις αλλαγών στη διοίκηση. Τα στρώματα όμως της κοινωνίας αυτής τα οποία ήσαν προνομιούχα από την άσκηση διοικητικών ή στρατιωτικών καθηκόντων αντιδρούν σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις των σουλτάνων.

Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα οι σουλτάνοι παρουσιάζονται ακόμα πιο αποφασισμένοι να επιτύχουν τις αλλαγές τις οποίες κρίνουν απαραίτητες για την αυτοκρατορία, με αποτέλεσμα αρκετοί από αυτούς να χάσουν τη ζωή τους λόγω της απόφασης τους αυτής, και το γεγονός αυτό εντείνει τις εντάσεις και τα κινήματα απόσχισης, μέσα στην οθωμανική αυτοκρατορία. Δεν είναι τυχαίο ότι στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα ο Ρήγας Βελεστινλής στις δεκαετίες του 1770, 1780 μέχρι και την εκτέλεσή του στη δεκαετία του 1790, οραματίζεται πλέον την απομάκρυνση της σουλτανικής εξουσίας, την εξέγερση των λαών της Βαλκανικής και της Μικράς Ασίας, την επανάσταση εναντίων του σουλτάνου και τη δημιουργία ενός κράτους ελευθερίας κατά τα πρότυπα της Γαλλικής επανάστασης, εδώ στο νότο της Βαλκανικής.
Την ίδια εποχή κινήματα παρουσιάζονται σε περιοχές της σημερινής Βουλγαρίας, στα σύνορα με το Δούναβη. Ο Πασβάν Ογλού διεκδικεί την αυτόνομη πολιτική του δράση στις περιοχές αυτές, και το ίδιο και άλλοι στελέχη της οθωμανικής διοίκησης στις περιφέρειες, πασάδες και διοικητικοί υψηλόβαθμοι παράγοντες που οραματίζονται την απομάκρυνση της οθωμανικής σουλτανικής εξουσίας και τη δημιουργία κάποιου τύπου ανεξαρτήτου κρατιδίου.
Ο πιο γνωστός από αυτούς, στις δικές μας περιπτώσεις, στη δικιά μας περίπτωση, που έπαιξε και ρόλο, τεράστιας σημασίας για την επανάσταση του 1821 είναι ο πασάς, ο Οθωμανός πασάς των Ιωαννίνων, ο Αλή πασάς Τεπελενλής. Τεπελενλής διότι κατάγονταν από το Τεπελένι. Ήταν Αλβανός στην καταγωγή και είχε επιτύχει στη δεκαετία του 1780 να γίνει πασάς στα Ιωάννινα. Επρόκειτο για ένα άτομο με τεράστιες ικανότητες και πολιτική διορατικότητα. Ακόρεστη φιλοδοξία, ισχυρότατη προσωπικότητα και αποφασιστικότητα, ο οποίος με μεγάλη βία οργάνωσε τα πράγματα στην περιφέρειά του έτσι ώστε να εξαλείψει άλλους εσωτερικούς αντιπάλους, να δημιουργήσει μια μεγάλη περιφέρεια δικού του ελέγχου, όχι μόνο στην περιοχή της Ηπείρου και της νότιας Αλβανίας, αλλά και στην περιοχή της Θεσσαλίας να επηρεάζει με την διοίκησή του τμήματα της Στερεάς Ελλάδας και της Μακεδονίας, να τοποθετηθεί ο γιος του πασάς της Πελοποννήσου, στις αρχές του 19ου αιώνα. Με τον τρόπο αυτό ο Αλή πασάς Τεπελενλής παραμονές της ελληνικής επανάστασης, αποδεικνύεται ένας από τους πιο επιτυχημένους διεκδικητές τοπικής εξουσίας.

Κατά τον 18ο αιώνα και στις αρχές του 19ου αιώνα, συμβαίνουν συνεχείς εξεγέρσεις στη Βαλκανική, είτε από πλευράς Οθωμανών διοικητών, οι οποίοι επιδιώκουν να ανεξαρτητοποιηθούν από την κεντρική οθωμανική δύναμη, αλλά και εξεγέρσεις ζιμήδων (Ζιμήδες = χριστιανοί και Εβραίοι) οι οποίοι επωφελούνται από τις τις ενδοοθωμανικές αναστατώσεις.

Στην περιοχή του Βελιγραδίου οι τοπικοί γενίτσαροι είχαν αποδειχθεί τόσο ληστρικοί και επιθετικοί, που είχαν δημιουργήσει βαρύτατα αισθήματα δυσαρέσκειας, τόσο στους Σέρβους κατοίκους του Σαντζακίου, όσο και στην τοπική διοίκηση, οθωμανική.
Έτσι το 1804, ξεκίνησε μία εξέγερση εναντίον των ανεξέλεγκτων τοπικών σωμάτων γενιτσάρων, και τελικά Σέρβοι και οθωμανική διοίκηση της περιοχής, δρουν ενάντια στους γενίτσαρους στρατιωτικά. Τελικά οι Σέρβοι αυτονομούνται και συγκρούονται πλέον συνολικά με την οθωμανική αυτοκρατορία. Έτσι ξεκινά στην πραγματικότητα με έναν έμμεσο τρόπο η σερβική επανάσταση, της οποίας ο πιο σημαντικός στρατιωτικός και πολιτικός παράγοντας θα αναδειχθεί ο Georgi Karageorgevich, ο Georgi Karageorgevich είναι γνωστός σε μας ως Γεώργιος Καραγεώργης ή ως ο Καραγεώργης
της Σερβίας, εξ ου και η οδός Καραγεώργη της Σερβίας στο κέντρο της πρωτεύουσας, της Αθήνας, στην περιοχή του Συντάγματος.

Η σερβική επανάσταση είχε πολλές φάσεις επιτυχιών, όμως τελικά μετά το 1812 πέρασε σταδιακά σε μια δεύτερη φάση, στην οποία ως ισχυρό πρόσωπο αναδεικνύεται ο Milos Obrenovich, ο οποίος θεωρεί ότι οι Σέρβοι δεν μπορούν πλέον να είναι επιτυχείς στρατιωτικά και ότι είναι περισσότερο σημαντικό να δράσουν διπλωματικά και σταδιακά να κερδίζουν νέες δυνατότητες, ούτως ώστε να φτάσουν σταδιακά σε κάποια ανεξαρτησία. Ο Milos Obrenovich ήρθε σε πολιτική σύγκρουση με το Georgi Karageorgevich, ο οποίος στο μεταξύ θα γίνει μέλος της Φιλικής Εταιρείας προς το τέλος της δεκαετίας του 1810, οραματιζόμενος μία κοινή εξέγερση Ελλήνων και Σέρβων.

Τα πράγματα όμως θα πάρουν διαφορετική εξέλιξη, καθώς ο Milos Obrenovich θα φροντίσει να δολοφονηθεί ο Georgi Karageorgevich. Η Φιλική Εταιρεία παρόλα αυτά ελπίζει ότι θα κερδηθούν οι Σέρβοι και θα μπουν και αυτοί στη διαδικασία σύμπραξης με τους Έλληνες και ότι θα συμπράξουν με τα στρατεύματα του Αλέξανδρου Υψηλάντη, όπως και συνέπραξαν σε ένα βαθμό, και Σέρβοι και Βούλγαροι, έτσι ώστε να εξελιχθεί το πράγμα σε μια πανβαλκανική δράση.
Έτσι το ξεκίνημα της επανάστασης στη Βλαχία και στη Μολδαβία, παρότι είναι ελληνικής κατευθύνσεως, η Φιλική Εταιρεία στοχεύει σε μία ελληνική επανάσταση, την οραματίζεται όμως, ότι θα ξεκινήσει με σύμπραξη Σέρβων και Βουλγάρων και Αλβανών χριστιανών ορθοδόξων. Έλληνες και Σέρβοι λοιπόν είναι πρωτοπόρες δυνάμεις αλλαγής στη Βαλκανική χερσόνησο, στα χρονικά πλαίσια του δεύτερου μισού, αρχών του 19ου αιώνα επωφελούμενες από τα συμπτώματα της παρακμής της οθωμανικής αυτοκρατορίας, της αποδυνάμωσης της κεντρικής διοίκησης, της αποσάθρωσης του στρατιωτικού σκέλους της αυτοκρατορίας και φυσικά της αποδυνάμωσης, αναλογικά και της διπλωματικής της δύναμης.
To διεθνές αλλά και το οθωμανικό περιβάλλον ευνοούσε επαναστατικές κινήσεις, εξεγέρσεις, ανταρσίες στα πλαίσια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι οποίες και ήταν πολυάριθμες στο δεύτερο μισό και στις αρχές του 19ου αιώνα. Αλλά το τμήμα που μας ενδιαφέρει, είναι οι εθνικής φύσεως εξεγέρσεις, οι οποίες πια μορφοποιούνται και παίρνουν χαρακτήρα σταθερό και συστηματικό σταδιακά μέσα στις αρχές του 19ου αιώνα. Ένας αιώνας που πια τα φαινόμενα της παρακμής και των εσωτερικών θεμάτων της οθωμανικής αυτοκρατορίας έχουν ενδυναμωθεί και έχουν ενισχυθεί.

Μετά το τέλος των διεργασιών του Διαφωτισμού και κυρίως της γαλλικής επανάστασης αναπτύχθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο ένα κινημα εθνισμού σε λαούς που βρίσκονταν κάτω από αυτοκρατορίες, είτε την ρωσική αυτοκρατορία, είτε την αυστριακή αυτοκρατορία, είτε την οθωμανική αυτοκρατορία, είτε την ισπανική αυτοκρατορία, στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής, είτε την αγγλική αυτοκρατορία στη Βόρειο Αμερική. Το κίνημα λοιπόν του εθνισμού σαν χιονοστιβάδα από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, τον 19ο αιώνα και συνέχισε και στον 20ο - ώθησε λαούς δίνοντάς τους όπλα: ιδεολογικά, συναισθηματικά και πρακτικά να αισθανθούν την αυτοπεποίθηση και την υποχρέωση, την ιστορική υποχρέωση να απαλλαγούν από τον ζυγό αυτοκρατοριών και να αποκτήσουν δικά τους εθνικά κράτη, μιας και το πρόσταγμα του γαλλικού Διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης, ήταν ότι ο κάθε άνθρωπος οφείλει ελεύθερα να διεκδικεί την ελεύθερη έκφραση των σκέψεων του και να αναζητά την ευτυχία του.

Στο 18ο αιώνα αυξάνονται πολύ οι ελληνικές κοινότητες. Στις περιοχές της Αυστρίας, στις περιοχές της Ουγγαρίας επίσης, που συνδυάζονται με την Αυστρία, σε γερμανικές περιοχές, στη Λειψία, σε περιοχές της Ολλανδίας, στο Παρίσι, στην Αγγλία, με αποτέλεσμα να υπάρχει συμμετοχή και επαφή των Ελλήνων εμπορευομένων και λογίων και δασκάλων και απλών ανθρώπων με τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Έτσι τα μηνύματα του εθνικισμού που θα αρχίσουν να διαμορφώνονται σταθερά μέσα από την ωρίμανση των προταγμάτων του Διαφωτισμού, καθώς εξελίσσονται τα πράματα στον ευρωπαϊκό 18ο αιώνα, θα επηρεάσουν και τους Έλληνες και η ελληνική επανάσταση θα είναι παιδί και αυτών των πραγματικοτήτων.
Η διείσδυση των εθνικών ιδεών θα είναι εκείνο που θα δημιουργήσει και τη Φιλική Εταιρεία. Η Φιλική Εταιρεία δημιουργήθηκε στην Οδησσό το 1814, στην οποία υπήρχε μεγάλος αριθμός Ελλήνων παροίκων, η Οδησσός βρίσκεται στη Μαύρη Θάλασσα, στα νότια εδάφη της Ρωσίας, σήμερα Ουκρανία. Στην πόλη αυτή οι Έλληνες δρούσαν εμπορικά και είχαν σπουδαία οικονομική παρουσία. Δήμαρχος της Οδησσού στο 19ο αιώνα γίνεται ο Μαρασλής.
Επομένως αυτή η απόφαση της δημιουργίας της Φιλικής Εταιρείας σχετίζεται με την ωρίμανση της ιδεολογίας του εθνισμού και φυσικά με την παρακμή της οθωμανικής αυτοκρατορίας και την ενίσχυσης της δύναμης της Ρωσίας.
Ο 18ος αιώνας υπήρξε ο χρυσός αιώνας του ελληνικού εμπορικού ναυτικού λόγω διεθνών συγκυριών, λόγω και των ρωσοτουρκικών πολέμων και της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή και των διομολογήσεων που είχαν ξεκινήσει από το 16ο αιώνα και είχαν δώσει τη δυνατότητα του ανοίγματος του εμπορίου της οθωμανικής αυτοκρατορίας προς τη δύση, και των συνθηκών του Κάρλοβιτς και του Πασάροβιτς, που έδωσαν τη δυνατότητα του ανοίγματος του εμπορίου και προς την κεντρική Ευρώπη. (βλ. σχετικά άρθρα του γράφοντος στην “Εφημερίδα της Ν. Υόρκης” της 5ης και 27ης Μαϊου 2017).
Σε πολλά νησιά συγκεντρώνεται μεγάλος πλούτος. Οι Έλληνες ναυτικοί στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου αιώνα κινούνται από την Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη, τη Μαύρη Θάλασσα και την Οδησσό, το Ταϊγκανρόκ στη θάλασσα του Αζόφ, σε όλα τα παράλια του Αιγαίου, σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και τα παράλια της Συρίας, στα λιμάνια της Ιταλίας, στην Αγκόνα, στο Λιβόρνο, στη Βενετία, στα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης. Και μετατρέπονται σε σπουδαίους οικονομικούς παράγοντες. Το ίδιο και οι έμποροι με τα καραβάνια τους. Κινούνται από την Θεσσαλία και τη Μακεδονία και την Ήπειρο στις περιοχές της Σερβίας και της Αυστρίας, μπαίνουν βαθιά στην Ουγγαρία, φτάνουν στα γερμανικά εδάφη. Δημιουργούν παροικιακό ελληνισμό στη Ρωσία και αυξάνεται όλο το πλαίσιο του εμπορίου. Ο 18ος αιώνας είναι ο χρυσός αιώνας της εμπορικής ελληνικής διασποράς. Είναι ο χρυσός αιώνας της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Είναι ο χρυσός αιώνας των Ελλήνων εμπορευομένων.
Και αυτό ισχύει και στις αρχές του 19ου αιώνα, δηλαδή μέχρι και τη δεκαετία του 1810, αρχές της δεκαετίας του 1810, τα πράγματα πηγαίνουν πολύ καλά για κάποια στρώματα του ελληνισμού, και μάλιστα στρώματα θα έλεγε κανείς ηγεμονικά ως προς τη διαδικασία της οικονομίας και του εμπορίου.
Η ανάπτυξη της οικονομίας των ναυτικών, εμπορευομένων στρωματων και βιοτεχνικών περιοχών στην Ελλάδα αρχίζει να κάμπτεται στην δεκαετία του 1810. Δύο είναι οι βασικοί λόγοι αυτής της κάμψης. Ο πρώτος έχει άμεση σχέση με την λήξη του Γαλλο-αγγλικού πολέμου.Το 1815 έληξαν με την απόλυτη νίκη της Αγγλίας οι πόλεμοι οι οποίοι αποσπούσαν τους Ευρωπαίους από πεδία οικονομικής δράσης και επέτρεπαν τη διείσδυση του ελληνικού στοιχείου και έτσι απομακρύνονται πλέον οι δυνατότητες τόσων μεγάλων κερδών όσον αφορά την ελληνική πλευρά. Ο δεύτερος έχει σχέση με την ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης σε χώρες, όπως η Αγγλια, η Γαλλία, η Ολλανδία, και Γερμανία και μετά το τέλος των πολέμων εκτινάσσεται η βιομηχανική παραγωγή των χωρών αυτών με αποτέλεσμα την ταχεία πτώση των τιμών των προϊόντων των ελληνικών βιοτεχνικών κέντρων, και τον ταχύτατο μαρασμό τους, επειδή οι τιμές των βιομηχανικών προϊόντων ήταν κατά πολύ φθηνότερες των αντίστοιχων ελληνικών βιοτεχνικών προϊόντων. Τα στρώματα υψηλής οικονομικής δράσης, άρα και κοινωνικής διεισδυτικότητας και κύρους, όπως είναι οι ναυτικοί, οι έμποροι, οι καραβοκυραίοι, οι βιοτέχνες οι μετακινούμενοι έμποροι κ.τ.λ. έζησαν πτώση του βιοτικού τους επιπέδου, βρέθηκαν μπροστά σε προβλήματα των οικονομικών τους επιχειρήσεων, και έτσι ήταν πιο έτοιμα να μπουν σε μια περιπέτεια η οποία μπορούσε να οδηγήσει οπουδήποτε. Τα ίδια αυτά στρώματα λόγω της οικονομικής τιυς δραστηριότητας είχαν έρθει σε επαφή με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και τα κηρύγματα της Γαλλικής Επανάστασης. Αυτό συνετέλεσε στην μύησή τους στην Φιλική Εταιρεία η οποία ιδρύθηκε στην Οδυσσό από τους Εμμανουήλ Ξάνθο (έμπορος), τον Νικόλαο Σκουφά (επιπλοποιό) και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ (έμπορο).
Η λήξη της Γαλλοαγγλικής σύρραξης και η εκτίναξη της βιομηχανικής παραγωγής στην Ευρώπη καθώρισε σε σημαντικό βαθμό την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, όπως και τον χρόνο έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης.
Είχε προηγηθεί η συστηματική υπονόμευση της εικόνας του Σουλτάνου ως “ο πατέρας, που αγαπά τα παιδιά του. Όλοι του οι υπήκοοι για κείνον είναι παιδιά του, και το μόνο που σκέφτεται είναι το καλό τους”. από τον Ρήγα Φεραίο στις δεκαετίες 1770, 1780 και τους μεγάλους διαφωτιστές Αδαμάντιο Κοραή κατά την έναρξη της επανάστασης και λίγο πριν τον Ιώσηπο Μοισιόδακα.