Η οργάνωση της κοινοτικής ζωής στο Ζωτικό, ο Κοινοτικός Τρό­πος Παραγωγής, έχει αναδείξει στο παρελθόν την μουσική, τον χορό και το τραγούδι  ως κυρίαρχες μορφές πολιτιστικής έκφρασης των συγχωριανών μας. Παράλληλα είχαν αναπτυχθεί και άλλες εξίσου σημαντικές μορφές  πολιτιστικής έκφρασης, όπως η λαϊκή ποίηση, η ξυλογλυπτική, το κέντημα το πλέξιμο και ο αργαλειός ως εκφράσεις των δημιουργικών δυνάμεων και ικανοτήτων των μελών της ζωτικιώτικης κοινότητας.

Ο αργαλειός αποτελούσε το πρώτο κόσμημα κάθε σπιτιού. Εκεί η υφάντρα, είτε ως Πηνελόπη, είτε ως Καλυψώ ή κόρη που υφαίνει τα προικιά της, «κεντούσε» με την σαΐτα   στο υφάδι πολύχρωμα σχέδια, παραδοσιακά μοτίβα κι αντάμωνε το τραγούδι με τα μάτια της ψυχής, ο καημός με το δάκρυ και την απαντοχή.

                                    «Φανταχτερό καλόκρουστο και διπλοκεντημένο

                                    με τον καημό της κορασιάς και τ’ όνειρο τσ’ αγάπης

                                    χυνόταν δίπλα, καταγής, το πλουμιστό υφάδι

                                    ανάβρυσμα μεθυστικό της λαϊκής μας τέχνης».

Το κέντημα αποτελούσε μια άλλη μορφή ελεύθερης έκφρασης και καλλιτεχνικής δημιουργίας του εφηβικού κυρίως γυναικείου πληθυσμού. Εικόνες της φύσης, μικρές ιστορίες ξετυλίγονταν από τις κλωστές που με υπομονή και μέτρημα σχημάτιζαν κεντίδια και κεντήματα

Με το πέρασμα του χρόνου και την αποδόμηση και στο χωριό μας του Κοινοτικού Τρόπου Παραγωγής αποδομήθηκε και το πολιτισμικό σύστημα επιβίωσης. Ο πλούτος της λαϊκής παράδοσης δέχθηκε την εισβολή νεωτεριστικών στην αρχή πολιτιστικών προϊόντων  και την παντοδυναμία μετέπειτα του οπτικοακουστικού τομέα της μουσικής και πολιτιστικής εν γένει βιομηχανίας. Οι κοινοτικές αντιστάσεις σε αυτή την εισβολή διαβαθμίζονται ανά γενιά και παρακολουθούν ως ένα μεγάλο βαθμό το άνοιγμα της μικρής και κλειστής κοινότητας του χωριού μας στις επιστήμες, ως αποτέλεσμα κατ’ αρχάς της αναζήτησης τρόπων κατοχύρωσης των όρων επιβίωσης, αλλά κυρίως ως αποτέλεσμα της αναδιοργάνωσης της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Για την υπό ανάπτυξη τότε ελληνική οικονομία  κυρίως στον τριτογενή τομέα δεν επαρκούσε το αστικό επιστημονικό προσωπικό για την κάλυψη των αναγκών αυτής της ανάπτυξης σε στελεχικό δυναμικό  και απαιτούσε την απορρόφηση προς τούτο νεαρού αγροτικού πληθυσμού. Η αυξημένη ως εκ τούτου κοινωνική κινητικότητα επέτρεψε στις αγροτικές περιοχές να καταλάβουν συγκεκριμένες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό και τις μονάδες τριτογενούς παραγωγής της ελληνικής οικονομίας, αποδιάρθρωσε, όμως, τις παραδοσιακές δομές της αγροτικής οικονομίας, χωρίς αυτές να μπορούν να αναπροσαρμοστούν στις απαιτήσεις μιας νέας ανάπτυξης.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κοινωνικής και παραγωγικής οργάνωσης της χώρας, το χωριό μας επέδραμε κυριολεκτικά στον τομέα των επιστημών, συνεργούντων και των δασκάλων μας, αναδεικνύοντας ένα πολυπληθές για το μέγεθός του επιστημονικό δυναμικό με μεγάλη διασπορά και στο πλήθος των επιστημονικών κλάδων. Από τις  παιδαγωγικές στις πολιτικές, οικονομικές, νομικές  και εν γένει κοινωνικές επιστήμες, από τις ιατρικές στις επιστήμες της φυσικής, της χημείας, των μαθηματικών και της μηχανικής.

Στον τομέα του πολιτισμού και των τεχνών το χωριό μας δεν υστέρησε καθόλου. Στούς γόνους του  Ζωτικού  κυρίαρχη θέση σήμερα στον χώρο των τεχνών κατέχουν η μουσική, η ποίηση, η ζωγραφική και χαρακτική, το θέατρο και η έβδομη τέχνη. Ο Παπα-Αναστάσης και Φώτης Παπαζήκος στην μουσική και το τραγούδι, ο ΦωτοΜότσης στην ποίηση και την ζωγραφική, η Βάϊα Παπαζήκου στη ζωγραφική και στις εικαστικές τέχνες, η Φρειδερίκη Παπαζήκου στην ζωγραφική, η Βεατρίκη Ζήκου στο θέατρο και την έβδομη τέχνη και όσοι - από δική μου άγνοια - δεν αναφέρονται εδώ ονομαστικά,  τιμούν σήμερα το χωριό μας για την προσφορά τους.

Ο ΦωτοΜότσης, ο Παπα-Αναστάσης και η Βάϊα Παπαζήκου έχουν ήδη τιμηθεί από την Αδελφότητα Ζωτικιωτών Αθήνας, ο δε ΦωτοΜότσης είναι και ένα από τα πλέον δραστήρια  μέλη της ιστοσελίδας μας, την οποία και κοσμούν πολλά από τα ποιήματά του.

Οι Ζωτικιώτες, εντοπίζοντας έγκαιρα την ανάγκη άμυνας απέναντι στον εισαγόμενο μοντερνισμό, στην εκβιομηχάνιση του πολιτισμού και της λαϊκής τους παράδοσης, οργανώθηκαν σε δυο πολιτιστικούς φορείς, οι οποίοι στην σκοποθεσία τους διαφέρουν μόνον ως προς την έδρα του κάθε φορέα. Ο τόπος κατοικίας των μελών κάθε ζωτικιώτικου πολιτιστικού φορέα θα καθορίσει και τον τρόπο συμβολής  καθενός. Ο Σύλλογος «Η Βρυτζάχα» λόγω της εγγύτητας στον τόπο καταγωγής μας αναπτύσσει δράσεις αναβίωσης της πολιτιστικής μας παράδοσης και κοινοτικής αλληλεγγύης και η Αδελφότητα της Αθήνας έχει προσανατολιστεί στην κατοχύρωση των πολιτισμικών υποδομών του χωριού μας. Οι δυο φορείς σε μια κοινή προσπάθεια κατάφεραν να θέσουν σε πολιτιστική λειτουργία το παλιό μας σχολειό. Η σύγχρονη τεχνολογία επέτρεψε στη Αδελφότητα της Αθήνας την κατασκευή και λειτουργία αυτής της ιστοσελίδας, η οποία φιλοδοξεί να αποτελέσει τον βασικό παράγοντα σύμπνοιας, διαλόγου και κοινής δράσης των δύο ζωτικιώτικων συλλογικών πολιτιστικών φορέων, τον χώρο, όπου κάθε Ζωτικιώτης θα αναπτύσσει τις δικές του σκέψεις για το παρόν και το μέλλον του μικρού μας τόπου.

Ι. Μότσης